درس هفتم- آدم های خلاق
تا اینجا مطالب مختلفی در مورد تفکر خلاق با هم خواندیم. حالا شاید بد نباشد کمی در مورد خصوصیات آدم هایی که خلاقانه فکر می کنند و دنبال راه حل های نو هستند، بدانیم.
طبیعی است که منظور این نیست که همه این خصوصیات در همه جمع است و اینکه تمام این خصوصیات نسبی و اکتسابی هستند و از طریق یادگیری و تکرار و تمرین قابل رشد هستند. خواندن این درس شاید کمکی هم به خودمان باشد که تغییرات رفتاریمان را بعد از به کار بستن شیوه ها و تکنیک هایی که در این دوره یادگرفته ایم، ارزیابی کنیم.
کنجکاوی
آدم های خلاق دوست دارند در مورد همه چیز بیشتر بدانند. دانستن دلیل نمی خواهد. «برای چی می خواهی این رو بدونی؟» این سوال برای یک فرد خلاق عجیب است، «می خواهم بدانم چون چیزی در موردش نمی دونم». دانش، لذت بخش است و عموما در مواقعی دور از انتظار به کمک ما می آید.
ضمن اینکه، دانش به خصوص در سطوح مختلف، برای بروز خلاقیت و بارور شدن آن لازم است. بیشترین خلاقیت از تنوع دانش و ترکیب آنها حاصل می شود. طبیعتا از هیچ، چیزی در نمی آید.
پس هیچ هراس و ابایی از پرسیدن نداشته باشید. از هر که می توانید بپرسید، یک سوال را از چندین نفر بپرسید تا بتوانید پاسخ های مختلف را با هم مقایسه کنید. هیچ محدودیتی برای دانستن بیشتر برای خود نگذارید، به سراغ موضوعاتی بروید که هیچ چیزی راجع به آنها نمی دانید، مثلا هواشناسی، خشک شویی، افزودنی های خوراکی، کشتی سازی، فرش بافی، حسابداری، چاپ و... .
چالش
آدم های کنجکاو دوست دارند بدانند پیش فرض های پشت مسائل، دلایل، ایده ها، مشکلات و باورها چیست. آنها را بشناسند و به چالش بکشند.
بسیاری از این پیش فرض ها محکم و لازم هستند، ولی بسیاری از آنها غیرضروری و مانعی برای خلاق فکر کردن و بروز ایده های نو هستند.
برای مثال هر وقت به دانشگاه یا موسسه آموزشی فکر می کنیم، به طور سنتی اولین چیزی که به ذهن مان می رسد یک ساختمان چند طبقه، کلاس ها، دانشجویان و کتابخانه است. اساسا چرا دانشگاه یا موسسه آموزشی باید چنین شکلی داشته باشد (محلی مشخص برای آموزش دانشجویان)؟ در حالی که در حال حاضر دانشگاه ها و موسسات آموزشی معتبر، مکاتبه ای و اینترنتی هستند که دانشجویان زیادی از خانه یا محل کار خود در حال علم آموزی هستند.
برای شروع و تمرین می توانید بحث ها و دلایل مدافع مکان آموزشی در مکانی عینی و مشخص را به چالش بکشید.
نارضایتی سازنده
منظور غر زدن، بهانه گیری، اشکال تراشی و طلبکار بودن نیست. بلکه توانایی دیدن و حس کردن نیاز به پیشرفت و بهتر شدن و پیشنهاد روشی برای ایجاد تغییر و پیشرفت است.
نارضایتی سازنده بازتاب این طرز تفکر است: «من راه هایی بلدم که این کار را بهتر انجام دهیم.»
یکی از سازنده ترین اثرات این نوع نارضایتی این است که هدف و دورنمای آن دنبال مشکلات بودن است. وقتی شما هیچ وقت به کیفیت چیزی که موجود است رضایت ندهید، هر چه بیشتر دنبال مشکلات و چالش های کار هستید و این یعنی شما به دنبال راه ها و موقعیت هایی برای بهتر کردن و پیشرفت کار هستید. این نوع برخورد بسیار سازنده است.
دیگر نشانه نارضایتی سازنده، لذت از چالش است. آدم های خلاق مدام دنبال این هستند که محدودیت های خود را محک بزنند و از آنها عبور کنند، به همین دلیل از چالش استقبال می کنند و از دست و پنجه نرم کردن با آن لذت می برند.
در حقیقت شاید بتوان گفت، بخش عمده ای از این نارضایتی (با در نظر گرفتن مفهوم غالب و رایج نارضایتی)، مصنوعی هم باشد، چرا که در حقیقت نارضایتی نیست، از شرایط موجود راضی نیستند چون قصد دارند آن را بهتر و بهتر کنند و باور دارند همیشه جا برای بهتر شدن وجود دارد.
باور به اینکه برای بیشتر مشکلات راه حل وجود دارد
ابتدا براساس باور قلبی و به تدریج براساس تجربه، آدم های خلاق اطمینان پیدا می کنند که برای بیشتر مشکلات راه حل هایی وجود دارد. مشکلات با صرف متعهدانه زمان و انرژی اتفاق می افتد.
در وهله اول، باور به قابل حل بودن مشکلات برای حمله به مشکل بسیار سودمند است؛ چرا که بیشتر مشکلات در نگاه اول لاینحل به نظر می رسند و ممکن است ار اینکه به طرف شان برویم بترسیم. آنهایی که از این ترس عبور می کنند و سعی می کنند بر مشکل سوار شوند، تقریبا با قطعیت می توان گفت کسانی نیستند که فکر می کنند مشکل لاینحل وجود دارد.
قدرت مهار قضاوت و انتقاد
بسیاری از ایده های نو و تازه، دقیقا به دلیل نو بودن و ناآشنا بودن به نظر عجیب و غریب می آیند. کما اینکه چه بسا بسیاری از ایده های دوست داشتنی و تحسین برانگیز امروز، ایده های عجیب و مطرود دهه های قبل باشند.
برای کسی که دنبال نوآوری و ایده های جدید است، بسیار مهم است که در زمان مواجهه با ایده جدید، بتواند جلوی قضاوت خود را بگیرد.
اظهار نظرهایی مثل، «این امکان نداره بفروشه!»، «محاله، اصلا کسی تا حالا دیده یک همچین چیزی» و... .
بسیاری از محصولات که زندگی ما بدون آنها در این عصر میسر نیست، در بدو ساخت و تولید با قضاوت ها و انتقادهای زیادی روبه رو بوده اند، مثل محصولات ضدعفونی کننده، رادیو، استیل، ظرف های تفلن و... .
قضاوت ها و انتقادهای اینچنینی راه ما را به دنیاهای جدید سد می کنند و همانطور که بارها و بارها در این دوره تاکید شده است، اولین قدم در تفکر خلاق بیرون آمدن از قالب هر محدودیت ذهنی و فکری است.
مشکلات راهی برای پیشرفت
همانطور که در بخش «نارضایتی سازنده» هم دیدیم، افرادی با این نوع نگاه، به دنبال مشکلات هستند برای ارتقا. ولی در زندگی عادی همیشه اینطور نیست. در بسیاری از موارد مشکلات بسیار دور از انتظار ما اتفاق می افتند، در مواجهه با این نوع مشکلات غیرمترقبه هم نوع برخورد و نگاه به مشکلات در یافتن راه حل های نو و خلاقانه قطعا موثر است. نگاهی که هر مشکل را دلیلی برای بالا بردن کیفیت آنچه هست می بیند.
برای مثال مارگارین در ابتدا از چربی گاو، شیر، آب و تکه های پستان گاو تهیه می شد، از نظر طعم و سلامتی محصول خیلی فوق العادهای نبود. بعد از سال ها، مشکل کمبود چربی گاوی پیش آمد و سازندگان مارگارین به فکر تغییر مواد اولیه افتادند و بالاخره مارگارینی بسیار شبیه ترکیب امروزی به بازار عرضه کردند. چربی گیاهی، دانه های سویا، ذرت و روغن آفتابگردان، نتیجه محصولی به مراتب سالم تر و خوش طعم تر شد.
مشکل بعنوان امری پذیرفته و جذاب
بسیاری از آدم ها، ترجیح می دهند مشکلات را نادیده بگیرند و انکار کنند. مشکلاتی در خانه، محل کار، با دوستان، با فرزند و یا همسرشان دارند و از آنجایی که مشکلات مادامی که برایشان راه حل پیدا نشود، مرتفع نمی شوند، وجود مشکلات آنها را به مرز جنون می رساند.
برای افرادی که به دنبال ایده های جدید و خلاقانه هستند، هر مشکل چالش جذابی است که ارزش مواجهه دارد. روند حل مشکل برای این افراد جذاب، آموزنده و مفید برای خود و جامعه شان است.
انعطاف در تخیل
آدم های خلاق با تخیل و پروراندن ایده هایی که به نظر دیگران عجیب و غریب و بی حاصل می آید مشکلی ندارند.
در روند پیدا کردن راه حل یا همفکری جمعی، هر ایده ای صرف نظر از اینکه دیگران چه قضاوتی در مورد آن دارند، می تواند راهگشا باشد.
پس برای بروز خلاقیت باید در مقابل تخیل انعطاف داشت.
چند نمونه از دو نوع طرز تفکر
خلاق: «می خواهم کمی آب با آب پرتقالم قاطی کنم بنظرم خیلی شیرینه.»
فراری از تغییر: «خودت می دونی چقدر کارات عجیبه؟»
فراری از تغییر: «چیکار داری می کنی؟»
خلاق: «دارم در پارکینگ رو رنگ می زنم»
فراری از تغییر: «دیوونه ای؟ مگه تو نقاشی؟»
خلاق: «چرا یک کم سیر بهش اضافه نمی کنی؟»
فراری از تغییر: «برای اینکه تو دستور پختش سیر نداره!»
فراری از تغییر: «چرا از این طرفی می ری؟ راه رو دور می کنی!»
خلاق: «برای اینکه رانندگی رو دوست دارم.»
فراری از تغییر: «خیلی کارات عجیبه!»
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.