درس چهارم- محرک های تفکر خلاق

بسیاری از آدم ها فکر می کنند برای خلاق بودن الزاما باید مشارکت فعال در یک روند خلاق داشته باشند و این تمام ماجراست، بله، به ایده های نو و بدیع فکر کردن بخش اعظم خلاقیت است. ولی خلاقیت چگونه تحریک می شود، چه چیزهایی زمانی که ما نیاز داریم، بستر را برای تفکر خلاق آماده می کنند؟

 

مشاهده 
این روشی است که لئوناردو داوینچی آن را منبع اصلی الهامات خلاقانه اش می داند. اگر زندگی لئوناردو داوینچی را مطالعه کنید خواهید دید که مشاهده نقش بسزایی در بیشتر دستاوردهای او دارد.

او بارها و بارها پرواز پرندگان را مشاهده می کرد، با دقت و تحیر و میل به کشف راز پرواز پرندگان، او نمی دانست پرندگان چگونه پرواز می کنند، ولی میل به دانستن و مشاهدات او شروع ایده طرح های پرواز انسان بود.

هر کدام از ما هم حتما بارها و بارها پرواز پرندگان را مشاهده کرده ایم و شاید ما هم ندانیم دقیقا پرندگان چگونه پرواز می کنند. ولی آیا این مشاهده در ما هم منبع الهام یا تفکر خلاقی بوده است؟ شاید نه، چرا که میل به دانستن مکمل کلیدی مشاهده است.

مشاهده در اینجا صرفا مشاهده بصری نیست، مکاشفه شاید واژه بهتری باشد، اینکه وقتی با مشکلی روبه رو می شویم با میل به دانستن، مشاهده و بررسی می کنیم تا راه های بهتر شدن و تغییر به سوی بهتر شدن را کشف کنیم.

 

گوش کردن، مهارتی مهم برای خلاقیت
بیشتر ما تصور می کنیم در تمام روز در حال گوش کردن هستیم. گوش کردن به یک سخنرانی، گوش کردن به گزارشات در جلسه های کاری، گوش کردن به پیام های تلفنی، گوش کردن به نظرات سایرین در جلسات گروهی و... . در تمام این مدت اگر به فکر آماده کردن پاسخ خودتان هستید، شما گوش نمی کردید.

برای مثال، برای همه ما پیش آمده در یک سخنرانی شرکت کرده ایم ولی در پایان سخنرانی به این نتیجه رسیده ایم که آن بهره ای که انتظار داشتیم از آن جلسه نبرده ایم؛ دلیلش خیلی وقت ها این است که ذهن مان درگیر حل مسائل دیگری بوده است.

گوش کردن یعنی با گفتار سخنران درگیر شدن، یکی از جنبه های گوش کردن که تاثیر بسزایی در ایجاد و زمینه سازی ایده ها و افکار نو دارد، نکته برداری است. به عمد می گویم نکته برداری و نه نوشتن و یادداشت کردن.

فقط نوشتن نکته هایی که به ذهن تان می آید کافی است. یا اگر بیشتر ذهن تجسمی دارید یک طرح سریع از فکرتان بکشید، نقاشی و طراحی گرافیکی لازم نیست چرا که باعث می شود شما گوش کردن را از دست دهید. وقتی ایده تان به اختصار و بخش های اصلی اش خلاصه و نکته وار ثبت شده، به گوش کردن فعال به سخنرانی ادامه دهید.

دقیقا مشابه همین ترتیب در زمانی که برای پیدا کردن راه حل با همکاران یا اعضای خانواده جلسه جمعی برای همفکری تشکیل داده اید قابل اجراست. بسیاری بحث های این جلسات را از دست می دهند، چرا که مشغول نوشتن طرحی هستند که به ذهن خودشان رسیده، آن هم با جزئیات.

فقط ثبت نکته های کلیدی ایده یتان به اختصار کافی است.

نکته برداری می تواند کمک بسیار خوبی برای ایجاد شرایط آفرینش و بروز ایده های نو و بدیع باشد، بدون اینکه شما را از مشاهده و گوش کردن فعال غافل کند.

 

مکتوب کردن ایده ها
بیشتر مردم فکر می کنند «ما احتیاجی به نوشتن نداریم، یادمان می ماند»، «عجب ایده جالبی حتما یادم می ماند».

باید از آنها پرسید «چطور مطمئنی که یادت می ماند؟»، «اگر همه چیز یادت می ماند باید تا به حال هزاران ایده در خاطرت باشد، می توانی بیست تا از آنها را بگویی؟»

خودمان جواب این پرسش ها را می دانیم، پس برای اینکه ایده هایمان از دست مان نروند، باید آنها را یادداشت کنیم. در درس دوم هم به اهمیت این نکته پرداختیم و باز هم تاکید می کنیم. حتما این ضرب المثل چینی را شنیده اید که می گوید: «حتی کمرنگ ترین جوهرها از بهترین حافظه ها بهتر کار می کند.»

ایده های تصادفی می توانند بهترین موتورهای محرک افکار و ایده های بزرگ و راه حل های نو و بدیع باشند. شیوه تفکر «بین کهکشانی» در درس سوم حتما به یادتان هست، در آن روش اگر ایده ها و اطلاعات تان را مکتوب نکنید و ننویسید، منبع الهام بزرگی را برای یافتن راه حل های مهم و ارزشمند از دست می دهید.

با پیشرفت های تکنولوژی امروز و تلفن های همراه هوشمند که قابلیت های متفاوتی دارند، حتی می توانید در مورادی که امکان یادداشت ایده های تصادفی که به ذهن تان خطور می کند یا در جایی به آن برخورد می کنید را ندارید، آنها را به صورت فایل صوتی در گوشی خود ضبط کنید. به شرط اینکه بعدا فراموش نکنید چنین فایل های صوتی داشته اید.

این یکی از جنبه های بنیادی تفکر خلاق است: نوشتن مطالبی که به آنها فکر می کنید. در بیشتر موارد همان نکته برداری کافی است و در اولین فرصت هم که کمی جزئیات به آن اضافه کنید، کافی است که به محض اینکه به آن یادداشت ها نگاه کنید، ایده و مسیر فکرتان را به یاد آورید.

نکاتی که به یاد داشته باشیم:

• مشاهده، ولی نه فقط مشاهده بصری، مشاهده و مکاشفه. به قصد دانستن
• گوش کردن فعال و درگیر شدن با موضوع بحث گوینده
• نکته برداری از ایده های سریعی که حین فرآیند گوش کردن به ذهن تان می رسد ولی مراقب باشید که گوش کردن فعال را از دست ندهید.
• ایده هایتان را مکتوب و محفوظ کنید (هر ایده ای که به ذهن تان می رسد، ایده های تصادفی به خصوص) که اگر این کار را انجام ندهید، منبع الهام مهم و بزرگی را در روند حل مشکلات از دست می دهید.