درس دهم- تغییر در عرضه و تقاضا

گفتیم که یک اتفاق می تواند باعث شود که شرایط تعادل تغییر کند. در ادامه و آخرین درس این دوره، سه وضعیت را بررسی می کنیم.

 

تغییر در تقاضا
فرض کنید درباره بازار بستنی صحبت می کنیم. یک تابستان هوا بسیار داغ است. می خواهیم ببینیم چه تغییری در تعادل بازار ایجاد می شود. 

در گام اول باید ببینیم گرمای هوا چه تاثیری بر روی منحتی تقاضا یا عرضه می گذارد. گرم تر شدن هوا باعث می شود که منحنی تقاضا تغییر کند. منحنی عرضه اما تغییر نمی کند چرا که گرم شدن هوا مستقیما بر فروشندگان اثری نمی گذارد.

در گام دوم باید تنوع تغییر را بررسی کنیم. افزایش دما موجب افزایش تقاضا می شود، در نتیجه منحنی به سمت راست جابه جا می شود. منحنی تقاضا از D1 به D2  تغییر می کند. چنان که در شکل مشاهده می کنید جابه جایی به سمت راست به معنی آن است که در یک قیمت ثابت میزان تقاضا افزایش می یابد.

در گام سوم باید نمودارها را رسم کرده و اثر تغییرات حاصله را بر قیمت تعادل و کمیت تعادل بررسی کنیم. نمودار رسم شده نشان می دهد که افزایش تقاضا قیمت را از ۲ به ۲.۵ و کمیت تعادل را از ۷ به ۱۰ افزایش می دهد. بنابراین ما شاهد یک تعادل جدید در نقطه ای در سمت راست و بالاتر از تعادل قبلی هستیم.

دقت داشته باشید که افزایش گرمای هوا منحنی تقاضا را جابه جا کرده است، اما منحنی عرضه را جابه جا نکرده است اگر چه میزان عرضه را افزایش داده است. در واقع افزایش قیمت موجب حرکت در طول منحنی عرضه شده است، اما منحنی عرضه را تغییر نداده است.

حالا فرض کنید ما با تابستانی سرد مواجه می شدیم یا اینکه به خاطر ورود یک نوشابه جدید به بازار مردم ترجیح می دهند نوشابه بیشتر مصرف کنند. چه اتفاقی می افتد؟

در گام اول ما تشخیص می دهیم که این اتفاق بر تقاضا اثر می گذارد. تقاضا کاهش می یابد و منحنی تقاضا به سمت چپ جابه جا می شود. در نتیجه تعادل جدیدی در سمت چپ و پایین تعادل اولیه برقرار می شود.

 

تغییر در عرضه
مثال قبل را در نظر بگیرید. همچنان به بازار بستنی نگاه می کنیم و در تابستان هستیم. فرض کنید دو مورد از کارخانه های تولید بستنی منفجر می شوند و از کار می افتند. چه اتفاقی خواهد افتاد؟

در گام اول تشخیص می دهیم که این اتفاق بر عرضه تاثیر می گذارد و تقاضا تغییری نمی کند. تاثیر این اتفاق بر عرضه، کاهش آن است. کاهش عرضه به معنی جابه جایی منحنی عرضه به سمت چپ است. در نتیجه ما تعادل جدیدی خواهیم داشت که در سمت چپ و بالای تعادل قبلی است. معنی این اتفاق این است که قیمت تعادل افزایش می یابد و کمیت تعادل کاهش.

چنانکه در نمودار می بینید که قیمت از ۲ به ۲.۵ افزایش و کمیت تعادل از ۷ به ۴ کاهش می یابد.

 

تغییر همزمان عرضه و تقاضا
حال فرض کنید هر دو مثالی که پیش از این زدیم همزمان رخ دهند. یعنی هم تابستان بسیار گرمی داشته باشیم و هم دو کارخانه تولید بستنی منفجر شوند.

در گام اول تشخیص می دهیم که عرضه و تقاضا هر دو تغییر می کنند.

در گام دوم تشخیص می دهیم که عرضه کاهش و تقاضا افزایش می یابد. این به معنی جا به جایی منحنی عرضه به سمت چپ و جا به جایی منحنی تقاضا به سمت راست است.

حال باید ببینیم تعادل جدید در کجا به دست می آید. بگذارید دو گزینه را بررسی کنیم. 

به عنوان گزینه اول فرض کنید که تقاضا به شدت افزایش می یابد و عرضه اندکی کاهش می یابد. چه اتفاقی خواهد افتاد؟

بدون رجوع به نمودار و تنها با رجوع به عقل سلیم می توانید حدس بزنید که کمیت تعادل افزایش خواهد یافت. قیمت تعادل که در هر صورت افزایش می یابد چرا که تقاضا افزایش یافته و عرضه کاهش.

چنانکه می بینید نقطه تعادل به سمت بالا و راست جا به جا شده است.

حال فرض کنید در گزینه دوم عرضه به شدت کاهش می یابد در حالی که تقاضا اندکی افزایش یافته است. قیمت تعادل طبیعتا بالا خواهد رفت اما کمیت تعادل کاهش خواهد یافت.

در این حالت منحنی به سمت چپ و بالا جا به جا می شود.

حال بیایید گزینه های مختلف تغییرات در عرضه و تقاضا و اثرات شان بر تعادل را بررسی کنیم. جدول زیر این کار را کرده است، سعی کنید خودتان با رسم شکل درستی نتایج هر خانه را اثبات کنید.

با تغییر در عرضه و تقاضا چه تغییری در قیمت و کمیت تعادل ایجاد می شود؟

	عرضه ثابت می ماند	عرضه افزایش می یابد	عرضه کاهش می یابد
تقاضا ثابت می ماند	همان قیمت- همان کمیت	کاهش قیمت- افزایش کمیت	افزایش قیمت- کاهش کمیت
تقاضا افزایش یابد	افزایش قیمت- افزایش کمیت	قیمت نامعین- افزایش کمیت	قیمت افزایش- کمیت نامعین
تقاضا کاهش می یابد	کاهش قیمت- کاهش کمیت	کاهش قیمت- کمیت نامعین	قیمت نامعین- کاهش کمیت

در اینجا دوره اول مبانی علم اقتصاد به پایان می رسد. اگر شما این دوره را به پایان رسانده اید، معنایش این است که هم اکنون اصول اولیه را یاد گرفته اید و برای درک مطالب پیچیده تر آماده اید.

‎ممنون از اینکه تا اینجا با ما بودید، موفق باشید و برای دوره بعدی منتظر شما هستیم.