درس اول- آشنایی با زبان‌های برنامه‌نویسی

به دوره آموزشی زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت خوش آمدید. این دوره در درس‌های مختلف تلاش بر آشنایی شما عزیزان با مقدمات و پایه زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت دارد.

پیش نیاز یادگیری این دوره دو مبحث اچ تی ام ال (HTML) و سی اس اس (CSS) و صد البته آشنایی با اینترنت و وب است. اگر هنوز در مورد این موضوع‌ها مطلبی نخوانده اید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا به یادگیری آنها بپردازید و سپس به این دوره رجوع کنید.

در این درس اندکی به شرح زبان‌های برنامه نویسی رایانه‌ای یا میزکار (دسکتاپ) و زبان‌های برنامه نویسی تحت وب می‌پردازیم و در آخر به توضیح بیشتر جاوا اسکریپت و ویژگی‌های آن می‌رسیم.

 

آشنایی با برنامه نویسی
امروزه زبان‌های برنامه نویسی زیادی در دنیا وجود دارند. از جمله این زبان‌ها می‌توان به زبان‌های C#، C++، جاوا و… اشاره کرد. کاربرد زبان‌های برنامه نویسی در انتقال دستورات ما به رایانه‌ها است. در واقع زبان‌های برنامه نویسی راه‌هایی هستند برای اینکه ما به کمک آنها دستورات و خواسته‌های خود را به رایانه‌ها منتقل کنیم تا آنها این دستورات را برای ما اجرا کنند. در اصل به کمک این زبان‌ها می‌توانیم برنامه‌ها و حتی نرم افزارهای مورد نیاز را ساخته و بکار گیریم.

زبان‌های برنامه نویسی بر حسب بستری که باید در آن اجرا شوند بکارگرفته می‌شوند. بطور نمونه اینکه بخواهیم برنامه نوشته شده در رایانه اجرا شود یا اینکه در دنیای وب، نوع و چگونگی استفاده از آنها را متفاوت می‌کند. زبان‌های برنامه نویسی مانند java و یا C++ برای ساخت نرم افزار‌ها و برنامه‌هایی استفاده می‌شوند که اغلب بر روی رایانه اجرا می‌شوند. برای نمونه با این زبان‌ها می‌شود بازی‌های رایانه‌ای طراحی نمود که بر روی رایانه نصب و اجرا می‌شوند.

جاوا اسکریپت زبانی است که برای طراحی و ساخت صفحات وب ایجاد شده است. از جمله ویژگی‌های این زبان سادگی و راحتی استفاده از آن است که البته باعث محبوبیت جاوا اسکریپت در میان کاربران شده است.

نکته: جاوا اسکریپت یک نوع زبان برنامه نویسی برای طراحی صفحات وب می‌باشد و با جاوا که یک نوع زبان برنامه نویسی رایانه‌ای است کاملا تفاوت دارد.

 

تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت
جاوا اسکریپت متعلق به شرکت نت اسکیپ می‌باشد اما زبان جاوا متعلق به شرکت Sun Microsystems است. جاوا اسکریپت در عمل یک زبان اسکریپت نویسی است نه یک زبان برنامه نویسی رایانه‌ای. با این تعریف شاید بشود اسکریپت نویسی با جاوا اسکریپت را یک نوع زبان برنامه نویسی خیلی سبک نامید اما جاوا یک زبان برنامه نویسی پیچیده مانند زبان C است. تفاوت دیگر آنها در اینست که جاوا اسکریپت توسط یک برنامه مفسر یا Interpreter که در مرورگر تعریف شده است قابل اجرا می‌باشد و کل عملیات‌ها در مرورگر انجام می‌شوند اما برنامه‌های جاوا باید توسط یک کامپایلر Compiler، کامپایل شود (کامپایل یعنی ترجمه داده‌ها به زبان قابل فهم برای رایانه). در مجموع باید گفت که جاوا اسکریپت تنها در صفحات وب اثر گذار است اما جاوا برای ساخت برنامه‌های پیچیده در رایانه ساخته شده است.

 

ویژگی‌های جاوا اسکریپت
جاوا اسکریپت یک زبان اسکریپت نویسی برای سازندگان، طراحان وب و نویسندگان کدهای HTML -که‌‌ همان بستر پایه‌ای وب است- می‌باشد. جاوا اسکریپت دارای دستورات یا کدهای ساده نسبت به دیگر زبان‌های برنامه نویسی است که براحتی می‌توان آنها را داخل کدهای اچ تی‌ام ال یک صفحه وب قرار داد.

از قابلیت‌های ویژه جاوا اسکریپت رایگان بودن آن است که اگر شما زبان HTML را بدانید براحتی می‌توانید با کمی دانش جاوا اسکریپت کدهای آماده که بسیاری از آنها در وب وجود دارند را در صفحات خود بکار گیرید.

یکی دیگر از قابلیت‌های زبان جاوا اسکریپت این است که به راحتی می‌تواند با HTML ترکیب شود و از امکانات آن استفاده نماید. با کمک جاوا اسکریپت و ترکیب آن با HTML و PHP می‌توانیم تارنماهایی پویا ایجاد نماییم. این زبان، یک زبان اسکریپت نویسی برای سرویس گیرنده (Client) است، البته برای برنامه نویسی در سرویس دهنده (Server) نیز به کار می‌آید ولی بیشتر در برنامه نویسی برای سرویس گیرنده کارایی دارد. در دنیای اینترنت زبان‌های دیگری نیز برای برنامه نویسی تحت وب وجود دارند، مانند Jscript ،VBscript و PHP.

نکته: تفاوت زبان برنامه نویسی سمت کاربر (Client Side) مانند جاوا اسکریپت و سمت سرور (Server Side) مانند پی اچ پی در اینست که برای استفاده از زبان سمت سرور نیاز به یک سرویس دهنده است تا کد‌ها را اجرا کند. اما زبان‌های سمت کاربر نیازی به سرویس دهنده ندارند و تنها با یک مرورگر قابل استفاده هستند. این بدین معنی است که وقتی شما کدهایی با زبان جاوا اسکریپت می‌نویسید، می‌توانید آن را در رایانه شخصی خود و تنها با دوبار کلیک کردن فایل ساخته شده اجرا کرده و نتیجه کار را ببینید. اما برای اجرای زبان‌های سمت سرور نیاز دارید که بطور حتم آن را در یک سرویس دهنده قرار دهید و یا از یک برنامه‌ای مانند WampServer که رایانه شما را تبدیل به یک سرور یا سرویس دهنده می‌کند استفاده کنید.

از دیگر توانایی‌های زبان جاوا اسکریپت واکنش نشان دادن به اتفاقات می‌باشد بطور نمونه واکنش نسبت به کلیک یکی از دکمه‌های موس، فشردن یک کلید بر روی صفحه نمایش، و یا انجام عملی هنگام بسته شدن یا باز شدن صفحه مرورگر.

همچنین جاوا اسکریپت می‌تواند کدهای اچ تی‌ام ال را بخواند و یا تولید کند که توسط این ویژگی می‌توانید در هر زمان مشخص، متن و یا هر عنصر دیگری (مانند تصویر) را تولید یا تغییر دهید.

یکی از بهترین ویژگیهای جاوا اسکریپت بررسی داده‌های وارد شده توسط فرم می‌باشد. بطور نمونه فرمی برای ارتباط با کاربر را در نظر بگیرید. با استفاده از این زبان می‌شود اعتبار داده‌ها را قبل از ارسال کامل فرم به سرور بررسی کرد. با این کار به دلیل سمت کاربر بودن این زبان، کد‌ها در سیستم کاربر اجرا شده و از ایجاد ترافیک روی سرور جلوگیری می‌کند. جاوا اسکریپت قابلیت تعامل با HTML را دارا می‌باشد و این تعامل در اصل با استفاده از فرم ایجاد می‌شود، یعنی می‌تواند فرم ایجاد شده توسط HTML را کنترل کند.

با کمک این زبان می‌توان برنامه‌هایی را نوشت که بر روی مرورگر کار می‌کنند برای نمونه با کمک جاوا اسکریپت می‌توان یک ماشین حساب تحت وب طراحی کرد.

تمام ویژگی‌های یاد شده در بالا به علاوه بعضی دیگر از عمل کرد‌ها، همه باعث بکارگیری بالای این زبان توسط کاربران در سراسر دنیا گشته است. در طول این دوره شما با انجام تمریناتی به پیاده سازی تمام این قابلیت‌ها خواهید پرداخت تا هر چه بیشتر با این مفاهیم آشنا شده و از آنها برای ساخت تارنماهای خود استفاده کنید.

در درس بعد با معرفی مفاهیم ابتدایی زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت کار را برای یادگیری این زبان ادامه می‌دهیم.