اصول و تعاریف کلى

عکاسى  زبان است. زبانى تصویرى که  واژگان، قواعد و دستورات خاص خودش را دارد. آشنائى با این زبان و تبحر در استفاده از آن به شما این امکان را مى‌دهد که از طریق تصویر با بیننده عکس ارتباط برقرار کنید. به همین دلیل است که مى‌گویند عکس خوب عکسى است که در ذهن بیننده احساس یا فکرى ایجاد کند.

براى ایجاد فکر یا احساسى در ذهن بیننده لازم است ما حرف روشن و گیرائى براى گفتن در عکس مان داشته باشیم. جهان اطراف ما پر است از موضوعات جالب براى عکاسى. براى انتخاب یک موضوع از این میان باید از ذهن خود کمک بگیریم.

پیش از گرفتن عکس، از خودمان بپرسیم موضوع آن چیست و چه جنبه هائى از موضوع را مى خواهیم پوشش دهیم. گاهى با قدم زدن در یک محل و نگاه کردن دقیق  به اطراف مان مى توانیم سوژه هاى مهم و گیرائى براى عکس هایمان پیدا کنیم. گاهى هم مى خواهیم گزارشى مصور درباره ی موضوعى تهیه کنیم که لازم است از جنبه هاى مختلف پوشش داده شود. در این درس، هدف ما بیشتر نوع دوم عکاسى است یعنى عکاسى براى گزارشگرى یا بیان داستان.

به عنوان مثال فرض کنیم مى خواهیم گزارشى مصور از یک کلاس موسیقى کودکان تهیه کنیم. گزارش ما لازم است ساختمان مدرسه، کلاس موسیقى، معلم ها، شاگردها، سازها و نت هاى موسیقى را پوشش دهد. تمرکز گزارش بر جثه ی  بچه ها، رابطه ی آنها با ساز و با معلم خواهد بود.

در این مرحله فهمیده ایم که موضوع گزارش ما و تاکید آن بر چیست. حالا که روشن شده حرفى که براى گفتن داریم چیست، نوبت آنست که فکر کنیم چکونه باید آن را بیان کنیم که روشن و گیرا باشد.

ایجاد عکس روشن و گیرا کار آسانى نیست. شبیه یک سخنرانى موفق است که حضار هم متوجه منظور سخنران بشوند و هم تا آخر و با دقت به آن گوش بدهند و کسل نشوند. لازمه اش اینست که از پیش ببینیم، آماده باشیم و با حضور ذهن کار کنیم.

یک بازبینى اولیه از محلى که قرار است در آن عکس بگیریم به ما در انتخاب دوربین، عدسى و وسائل نورپردازى کمک مى کند. در مثال مدرسه موسیقى کودکان، با بازبینى محل مدرسه از جمله پى مى بریم که کلاس موسیقى کوچک و کم نور است. براى عکاسى در محل کوچک لازم است از عدسى اى که میدان دید وسیع داشته باشد استفاده کنیم. به این عدسى ها در زبان انگلیسى Wide Angle مى گویند. در بخش عدسى ها بیشتر در این مورد توضیح خواهیم داد. با این عدسى مى شود مطلب بیشترى را در عکس گنجاند. به موضوع عکس هم مى‌شود نزدیک تر شد.

کم نور بودن کلاس هم راه حل دارد. با توجه به این نکته که مى خواهیم تا آنجا که مى شود از فلاش استفاده نکنیم، بهتر است یک روز آفتابى  براى عکاسى برویم تا از نور طبیعى که از پنجره کلاس به درون مى تابد بهره ببریم. بردن  چراغ دستى پرنور که بتواند در گوشه ی کلاس جاى بگیرد و با تابیدن به دیوار به ما نور غیر مستقیم و ملایمى بدهد اقدام هوشمندانه اى خواهد بود. این نور غیر مستقیم سایه ها را در عکس ما ملایم تر خواهد کرد. یک سه پایه ی عکاسى سبک و کوچک هم همیشه به کار مى آید.

اگر از دوربین دیجیتال استفاده مى کنیم لازم است:

• باطرى هاى دوربین شارژ شده باشند.
• کارت حافظه ی دوربین (Flash Card) پاک شده و جاى کافى براى تعداد زیادى عکس داشته باشد.
• با برنامه ی کار دوربین آشنا باشیم و آن را براى شرایط خاص محل و نوع عکاسى اى که در نظر داریم تنظیم کنیم.

وقتى با دوربین، وسیله ی نورپردازى و سه پایه به محل رسیدیم خیلى زود اطراف ما شلوغ خواهد شد. براى اینکه چیزى از قلم نیافتد خوبست از پیش فهرستى تهیه کنیم از موضوع هائى که باید حتماً در گزارش از آن ها عکس داشته باشیم.

وقتى در مقابل کلاس مى ایستیم، ذهن ما به چشم هایمان دستور مى دهد چه چیزهایى را به دقت ببیند و از چه نکاتى سرسرى بگذرد. دوربین عکاسى اما چنین قدرتى ندارد و براى اینکه عکس هاى خوبى بگیرد محتاج ذهن عکاس است.

وقتى به صفحه ی دوربین عکاسى  نگاه مى کنید، مراقب باشید تنها آنچه براى بیان موضوع لازم است در این صفحه جاى گرفته و مطالب نالازم از آن حذف شوند. براى کنترل اینکه چه چیزى در کادر عکس شما جاى بگیرد و کدام حذف شود مى توانید:

• به سوژه‌ی عکس نزدیک یا از آن دور شوید.
• جاى دوربین را عوض کنید.
• جاى سوژه عکس را تغییر بدهید.
• زاویه دید دوربین را تغییر بدهید.

صفحه ی دوربین را مى توانیم با بوم نقاشى مقایسه کنیم. همانطور که نقاش مسئول اجراى نقاشى است و براى اضافه کردن هر عنصرى به اثر هنرى اش باید فکر کند، عکاس هم باید اجزاى عکس را با دقت انتخاب کند.

عکسى که مطلبش را روشن و زیبا بیان کند همان عکسى است که در ذهن بیننده ایجاد فکر یا حسى خواهد کرد.

براى تهیه گزارش کلاس موسیقی بچه ها ما به تصاویر زیر احتیاج خواهیم داشت:

• نماهاى کلى از ساختمان مدرسه، کلاس ها از بیرون و نماهاى عمومى از کل فضا
• نماهاى متوسط از معلم ها و شاگردها
• نماهاى درشت از سازها
• شاگردها در حال ساز زدن، خواندن یا بازى کردن
• عکس هائى که رابطه ی شاگردها را با هم و با معلم نشان دهند.

براى خلق هر یک از عکس هاى بالا لازم است به نکات زیر توجه کنیم:

عکاسى براى گزارشگرى تصویرى یا چندرسانه اى از نظر زیبائى شناسى تفاوتى با عکاسى هاى دیگر ندارد. اما در این نوع عکاسى از عکس بیشتر به صورت کلماتى که در کنار هم داستانى را بازگو مى کنند استفاده مى شود در حالى که  در عکاسى هاى شخصی تر،  عکس مى تواند پیام یا فکر عکاس را به تنهائى بیان کند. در عکاسى گزارشگر، هر عکسى وجهى از موضوع را گزارش مى کند و به بیننده اطلاعات تازه اى مى دهد.

در این درس یک نماى کلى از کار عکاسى گزارشگر، نقش عکاس و بعضى نکات لازم براى ایجاد عکس خوب ارائه شد. در درس هاى آینده به نکاتى مى پردازیم که مى توانند براى گرفتن عکس هاى بهتر به ما کمک کنند.