درس اول- تاریخچه سیستم عامل های موبایل و داستان اندروید

در این دوره قصد داریم به اصول و مبانی اولیه سیستم عامل اندروید و برخی نکات مهم برای استفاده بهتر از آن بپردازیم. اما به گمانمان اولین قدم در این راه، باید شناخت بهتر این سیستم عامل و دیگر سیستم عامل های موبایل و مرور تاریخچه آنها باشد. بگذارید داستان را از یکی بود، یکی نبود شروع کنیم: داستان تلفن های موبایل!

 

تاریخچه موبایل
تاریخچه تلفن های موبایل، داستانی طولانی و درباره ابزارهایی است که توانایی اتصال بی سیم به سویچ های عمومی شبکه تلفن را داشتند. البته امکان انتقال صدا با  استفاده از امواج رادیویی قدمتی بسیار بیشتر از موبایل دارد و استفاده از آن در جنگ جهانی دوم برای ارتباط نیروهای نظامی آغاز شد.

دستگاه های گیرنده و فرستنده رادیویی دستی هم از دهه ۱۹۴۰ در دسترس عموم قرار گرفتند. تلفن های داخل اتومبیل هم از همین زمان توسط برخی شرکت ها عرضه شدند. اما دستگاه های اولیه سنگین و بسیار پر مصرف بودند و از طرفی شبکه آنها از تعداد محدودی مکالمه هم زمان پشتیبانی می کرد. اما پس از آن، شبکه های سلولی (Cellular Networks) مدرن امکان استفاده از تلفن های موبایل به صورت فراگیر به عنوان یک ابزار انتقال صدا و اطلاعات را فراهم آوردند.

از ۱۷ ژوئن ۱۹۴۶ آزمایشگاه بل در آمریکا امکان تماس تلفنی بی سیم از درون ماشین را برای اهالی سنت لویز ایالت میسوری فراهم آورد. کمی بعد از آن هم AT&T عرضه «سرویس تلفنی قابل حمل» را در ناحیه ای محدود و با تعداد کمی کانال ارتباطی شهری آغاز کرد. اما معرفی تکنولوژی سلولار و امکان باز-استفاده از فرکانس ها در محدوده های بسیار کوچک و همچنین ارائه ابزارهای ارسال و دریافت رادیویی از نوع کم مصرف و سبک، باعث همه گیر و تجاری شدن صنعت موبایل گشت.

پیشرفت های سریع صنعت ارتباطات همراه را می توان در چند نسل مشخص دسته بندی و پیگیری کرد:

0G- اولین نسل ارتباطات همراه که با تلاش های آزمایشگاه بل و به خصوص شرکت AT&T از سال ۱۹۴۶ آغاز به کار نمود و تا سال ۱۹۴۸ بیش از ۱۰۰ شهر آمریکا و نزدیک به ۵۰۰۰ مشترک را تحت پوشش قرار داد. تماس ها به صورت دستی و توسط اپراتور شرکت برقرار می شد. مشترکان برای صحبت کردن باید دکمه ای را نگه داشته و برای شنیدن صدای طرف مقابل، آن را رها می کردند. هر فرد برای استفاده از این خدمات به تجهیزاتی با وزن ۳۶ کیلوگرم نیاز داشت. در این سیستم تنها امکان برقراری سه تماس به صورت همزمان وجود داشت.

از سال ۱۹۶۵ شرکت AT&T با بهبود خدمات خود، امکان برقراری تعداد بیشتری تماس همزمان را فراهم کرد و مناطق بیشتری را تحت پوشش قرار داد. کاربران امکان یافتند که به جای تماس با اپراتور، از شماره گیر استفاده کنند. حجم و وزن دستگاه ارتباطی مورد نیاز نیز کاهش چشمگیری یافت. اما مشکل کمبود کانال های تماس همچنان پا بر جا بود و برای مثال در نیویورک تنها ۱۲ کانال تماس وجود داشت که معمولا باعث انتظار ۳۰ دقیقه ای برای برقراری تماس می شد.

تکنولوژی سلولار برای ارتباط بهتر و وسیع تر تلفن های قابل حمل، در سال ۱۹۴۷ ابداع شد. اما تا اواخر دهه ۱۹۶۰ فرصت لازم بود تا پیشرفت های الکترونیکی مورد نیاز برای عملی کردن این ایده گرد هم آیند. به این شکل، از سال ۱۹۷۷ استفاده از این تکنولوژی در ارتباطات موبایل آغاز شد.

تا قبل از ۱۹۷۳ تماس بی سیم محدود به تلفن های نصب شده در ماشین ها بود. اما از این زمان موتورولا و آزمایشگاه بل رقابت خود را برای تولید اولین تلفن موبایل دستی آغاز کردند. این مسابقه خیلی زود و در ۳ آوریل ۱۹۷۳ با برقراری اولین تماس تلفنی موبایل توسط یکی از محققان موتورولا با یک ابزار کوچک دستی به سرانجام رسید. این موبایل ۱۱۳۳ گرم وزن، ۲۲.۹ سانتی متر طول، ۴.۵ سانتی متر عرض و ۱۲ سانتی متر عمق داشت. باتری این موبایل تا ۳۰ دقیقه مکالمه شما را همراهی می کرد و شارژ مجدد آن به ۱۰ ساعت زمان نیاز داشت.

1G- اولین شبکه با تکنولوژی سلولار به صورت آنالوگ بود که اکنون آن را 1G می خوانند. شروع استفاده تجاری از این نسل شبکه های تلفن همراه از سال ۱۹۷۸ آغاز شد. البته این نسل ارتباطات همراه علی رغم گسترش زیاد، از اشکالات فراوانی همچون قابلیت شنود بسیار ساده، میزان تشعشع بالای امواج و سادگی کلون کردن تلفن، رنج می برد. این شد که نسل بعدی تلفن های همراه که استفاده دیجیتال از تکنولوژی سلولار را پشتیبانی می کرد، از سال ۱۹۹۰ آغاز شد.

2G- در دهه ۱۹۹۰ دومین نسل سیستم های تلفن همراه عرضه گردید. در این نسل استفاده از تلفن همراه به شکل انفجاری افزایش یافت و شاهد ظهور تلفن های اعتباری در بازار بودیم. دوران نسل دوم، هم زمان با کوچ از موبایل های بزرگ تر از آجر به تلفن های همراه ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرمی بود. نسل دوم موبایل، با ابداع شیوه جدید ارتباطی با نام SMS هم همراه بود. اولین اس ام اس کامپیوتر به فرد در ۳ دسامبر ۱۹۹۲ در انگلیس ارسال شد و اولین اس ام اس فرد به فرد در سال ۱۹۹۳ در فنلاند ارسال گردید.

استفاده از بستر موبایل برای دستیابی به محتوای چند رسانه ای هم از سال ۱۹۹۸ و با عرضه رینگ تون های قابل دانلود توسط یکی از اپراتورهای موبایل فنلاند آغاز شد. همچنین اولین پرداخت های موبایلی هم از همین سال آغاز شدند. اولین سیستم تجاری پرداخت موبایلی هم از سال ۱۹۹۹ در فیلیپین راه اندازی شد. در همین سال ژاپن هم سرویس کامل اینترنت بر روی موبایل را ارائه کرد.

3G- همزمان با رشد نسل دوم ارتباطات همراه و استفاده روز افزون مردم از موبایل، تقاضا برای سرویس های دیتا هم روز به روز افزایش می یافت. پس نیاز به سرعت های بسیار بالاتر ارتباط اطلاعات در شبکه های موبایل احساس می شد. مهمترین تفاوت نسل دوم با نسل سوم در شیوه انتقال اطلاعات توسط این دو است. اولین شبکه آزمایشی پیش-تجاری 3G از ماه می ۲۰۰۱ در ژاپن آغاز گشت و اولین شبکه نسل سوم در اول اکتبر ۲۰۰۱ در این کشور افتتاح شد.

البته شبکه 2G هم طی این سال ها ارتقاء و بهبود یافته و با سرعت های بهتر و ظرفیت های بیشتر، هنوز در بسیاری از نقاط دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.

4G- از سال ۲۰۰۹ نگرانی ها درباره ظرفیت شبکه 3G و عدم پاسخگویی به تمام نیاز کاربران شبکه های موبایل آغاز شد. شرکت های تجاری هم به دنبال نسل چهارم ارتباطات بودند که امکان سرعت ۱۰ برابری نسبت به نسل قبل را فراهم می آورد. از همین زمان بود که اولین شبکه های ارتباطی تجاری نسل چهارم کار خود را آغاز کردند. البته هنوز این تکنولوژی بسیار نوپا محسوب شده و کشورهای محدودی در حال استفاده از آن هستند.

همانطور که خواندید، داستان موبایل همزمان با نسل صفر شبکه ارتباطات همراه آغاز شد و از سال ۱۹۷۳ داستان تلفن های بی سیم درون ماشین، تبدیل به داستان تلفن های بی سیم دستی گردید. پس بگذارید ببینیم که سیستم عامل موبایل چیست و چه مسیر تکاملی را پشت سر گذاشته تا به ابزارهای شبه کامپیوتر امروزی تبدیل شده است؟

 

داستان سیستم عامل های موبایل
سیستم عامل موبایل یا Mobile OS در واقع نوعی از سیستم عامل است که برای کنترل تلفن های هوشمند، تبلت ها و دیگر ابزارهای ارتباطی قابل حمل مورد استفاده قرار می گیرد. سیستم عامل های موبایل مدرن که امروزه رواج دارند قابلیت ها و کارایی های سیستم عامل کامپیوترهای شخصی را با امکاناتی همچون صفحه لمسی، بلوتوث، وای فای، جی پی اس، دوربین، تشخیص صدا و ضبط و پخش موسیقی و صدا تلفیق کرده اند.

تاریخچه سیستم عامل های موبایل و نقاط عطف آنها را در واقع می توان آیینه ای از توسعه و پیشرفت تلفن های همراه و هوشمند دانست. بگذارید به صورت تیتر وار به این روند نگاهی بیاندازیم:

• ۱۹۷۹-۱۹۹۲: برای کنترل تلفن های همراه از سیستم های نرم افزاری ساده ای استفاده می شد.
• ۱۹۹۳: اولین تلفن هوشمند متولد شد. IBM Simon امکاناتی همچون صفحه لمسی، ایمیل و قابلیت های یک دستیار دیجیتال را عرضه می کرد.
• ۱۹۹۶: دستیار دیجیتال شخصی Palm Pilot 1000 رونمایی شد که از سیستم عامل موبایل Palm OS بهره می برد.
• ۱۹۹۷: پالم دومین نسخه سیستم عامل موبایل خود با نام Palm OS 2.0 را در اکتبر رونمایی کرد.
• ۱۹۹۹: اولین کامپیوتر دستی با سیستم عامل Windows CE عرضه شد.
• ۲۰۰۰: با رونمایی از موبایل Ericsson R380، سیمبیان تبدیل به اولین سیستم عامل موبایل مدرن شد.
• ۲۰۰۱: اولین اسمارت فون با سیستم عامل پالم او اس، با نام Kyocera 6035 به بازار عرضه شد. پالم در این سال نسخه ۴.۰ سیستم عامل پالم او اس را رونمایی کرد.
• ۲۰۰۲: اولین اسمارت فون ها (پاکت پی سی) مایکروسافت با سیستم عامل ویندوز CE معرفی شدند.
• ۲۰۰۲: بلک بری اولین موبایل هوشمند خود را عرضه کرد.
• ۲۰۰۳: نسخه جدید سیستم عامل موبایل مایکروسافت با نام ویندوز موبایل ۲۰۰۳ رونمایی شد. در این نسخه امکاناتی همچون یکپارچه شدن بلوتوث، مرورگر اینترنت اکسپلورر ویژه موبایل و ویندوز مدیا پلیر ۹.۰ به چشم می خوردند.
• ۲۰۰۵: مایکروسافت، ویندوز موبایل ۵ را در می ۲۰۰۵ عرضه کرد. پس از آن در اکتبر همین سال شرکت RIM سیستم عامل Blackberry OS 4.1 را رونمایی کرد و گوگل شرکت اندروید را خرید.
• ۲۰۰۵: نوکیا با معرفی سیستم عامل Maemo، اولین تبلت اینترنتی را با نام N770 رونمایی کرد.
• ۲۰۰۷: آیفون اپل با سیستم عامل iOS به عنوان یک تلفن همراه آیپاد-گونه با ابزارهای ارتباط اینترنتی وارد بازار شد.
• ۲۰۰۷: اتحاد موبایل باز یا OHA با امضای تفاهم نامه ای میان گوگل، اچ تی سی، سونی، دل، اینتل، موتورولا، سامسونگ، ال جی و چند شرکت دیگر، پا به عرصه رقابت گذاشت.
• ۲۰۰۸: اتحاد موبایل باز Android 1.0 را بر روی HTC Dream عرضه کرد. این اولین اسمارت فون اندرویدی بود.
• ۲۰۰۹: پالم با رونمایی از اسمارت فون Palm Pre، سیستم عامل WebOS را معرفی کرد.
• ۲۰۰۹: سامسونگ اولین موبایل با سیستم عامل Bada را با نام Samsung S8500 به بازار فرستاد.
• ۲۰۰۹: از دیگر اتفاقات مهم این سال می توان عرضه نسخه 1.1 اندروید، رونمایی از بلک بری او اس ۵، ظهور ویندوز موبایل ۶.۵ و ورود آیفون او اس ۳.۰ به بازار، را نام برد.
• ۲۰۰۹: اندروید در این سال فعالیت بسیار چشم گیری داشت که منجر به ارائه نسخه های ۱.۱ و ۱.۵ و ۱.۶ و ۲.۰ به بازار شد.
• ۲۰۱۰: موبایل هایی با سیستم عامل ویندوز فون ۷ به بازار آمدند، اما متاسفانه این سیستم عامل با سیستم عامل ویندوز موبایل هم خوانی نداشت.
• ۲۰۱۰: اندروید نسخه های ۲.۲ و ۲.۳ خود را معرفی کرد. سیستم عامل آیفون هم به iOS 4.0 ارتقاء یافت.
• ۲۰۱۱: با ادغام سیستم عامل های Maemo و Moblin، اولین سیستم عامل لینوکسی با نام MeeGo بر روی اسمارت فون Nokia N9 به بازار آمد. این موبایل هوشمند محصول همکاری نزدیک نوکیا، اینتل و بنیاد لینوکس بود.
• ۲۰۱۱: در ماه سپتامبر اینتل و بنیاد لینوکس اعلام کردند که قرار است MeeGo (پس از عدم ادامه پشتیبانی مایکروسافت از آن) طی سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ تبدیل به سیستم عامل Tizen شود.
• ۲۰۱۲: لنوو K800 به عنوان اولین اسمارت فون با پردازنده اینتل معرفی گردید. سیستم عامل این موبایل اندروید است.
• ۲۰۱۳: بنیاد موزیلا که سازنده مرورگر اینترنتی متن باز فایرفاکس است، اعلام کرده قصد دارد سیستم عامل موبایل Firefox OS را به بازار عرضه کند. این سیستم عامل براساس استانداردهای وب باز طراحی خواهد شد.

همان طور که می بینید، داستان جذاب اسمارت فون و ابزارهای همراه هوشمند، با وجود همه فراز و فرودها و پیشرفت های چشم گیر خود، عمر چندانی ندارد و تنها طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته به موضوعی جدی در صنعت موبایل تبدیل شده است. بد نیست که برای حسن ختام این درس، نگاهی داشته باشیم به تاریخچه کوتاه، اما پربار سیستم عاملی که موضوع این دوره است: اندروید

 

سرگذشت سیستم عاملی به نام اندروید

شرکت اندروید در اکتبر ۲۰۰۳ با نام Android Inc. در پالو آلتوی کالیفرنیا توسط اندی رابین، ریچ مینر، نیک سیرز و کریس وایت تاسیس شد.

این شرکت تا آگوست ۲۰۰۵ که توسط گوگل خریداری شد، محصولی را به بازار عرضه نکرد.

در ۵ نوامبر ۲۰۰۷ گوگل کنسرسیومی را حول محور اندروید و با مشارکت تعداد زیادی از غول های دنیای الکترونیک و موبایل راه اندازی کرد.

در نوامبر ۲۰۰۷ نسخه بتای اندروید عرضه شد.

۲۳ سپتامبر ۲۰۰۸ اولین ابزار اندرویدی توسط اچ تی سی و مجهز به سیستم عامل اندروید 1.0 رونمایی شد. این اسمارت فون HTC Dream یا G1 نام داشت. اندروید 1.0 سرویس های یکپارچه گوگل را درون خود داشت. از مرورگر اینترنتی با پشتیبانی کامل از HTML و XHTML استفاده می کرد. به اندروید مارکت برای دانلود اپلیکیشن ها و دریافت آپدیت ها دسترسی داشت و قابلیت هایی همچون چند وظیفگی، چت، وای فای و بلوتوث را پشتیبانی می کرد.

۹ فوریه ۲۰۰۹ نسخه 1.1 اندروید که حاوی برخی آپدیت ها برای نسخه اول بود، تنها برای اسمارت فون G1 اپراتور T-Mobile عرضه شد.

۳۰ آوریل ۲۰۰۹ اندروید 1.5 با نام کیک فنجانی (Cupcake) و بر پایه کرنل لینوکس 2.6.27 به طور رسمی رونمایی شد. از اینجا بود که نامگذاری نسخه های مختلف اندروید با دسرها و به ترتیب الفبا آغاز شد. این نسخه اندروید ضبط سریع تر تصاویر، فعال سازی بسیار سریع جی پی اس، صفحه کلید تاچ و آپلود مستقیم ویدیوها به پیکاسا و یوتیوب را فراهم می آورد.

۱۵ سپتامبر ۲۰۰۹ اندروید 1.6 با نام دونات (Donut) و بر پایه کرنل لینوکس 2.6.29 عرضه شد. این نسخه اندروید امکان سرچ صوتی، باکس سرچ یکپارچه، نشانگر میزان مصرف باتری، پشتیبانی از CDMA و تبدیل متن به صوت چند زبانه را عرضه می کرد.

در ۲۶ اکتبر ۲۰۰۹ هم اندروید 2.0 شیرینی خامه ای (Eclair) به بازار آمد. این نسخه در واقع تغییر چندانی نسبت به دو نسخه قبلی نداشت و یک آپدیت گسترده با قابلیت های جدید بود.

۲۰ می ۲۰۱۰ زمان عرضه اندروید 2.2 ماست یخی (Froyo) بود. این نسخه یکی از امن ترین و پایدارترین اندرویدهایی است که تا کنون مورد استفاده قرار گرفته و هنوز بخش اعظم بازار اسمارت فون های اندرویدی در دست اندروید 2.2 و 2.3 است.

۶ دسامبر ۲۰۱۰ گوگل اندروید 2.3 نان زنجفیلی (Gingerbread) را معرفی نمود.

۲۲ فوریه ۲۰۱۱ زمان عرضه اندروید 2.3.3 بر پایه کرنل لینوکس 2.6.35 بود.

۱۰ می ۲۰۱۱ اندروید 3.0 شانه عسل (Honeycomb) به عنوان یک نسخه ویژه تبلت ها از سوی گوگل معرفی شد. البته این نسخه از اندروید اقبال چندانی نیافت و با عرضه نسخه بعدی، خیلی زود فراموش شد.

۱۰ و ۱۱ می ۲۰۱۱ زمان معرفی اندروید بستنی حصیری (Ice Cream Sandwich) در کنفرانس سالانه توسعه دهندگان گوگل بود.

۱۹ اکتبر ۲۰۱۱ گوگل رسما اندروید 4.0 را با نام بستنی حصیری روانه بازار کرد. از این به بعد، به نظر می رسد که سیستم عامل اندروید بالاخره به نقطه قابل اتکایی رسیده و می توان این تاریخ را شروع دوران بلوغ اندروید دانست. این نسخه به صورت مشترک برای تمامی ابزارهای همراه از قبیل اسمارت فون و تبلت عرضه شد.

۲۷ ژوئن ۲۰۱۲ گوگل در کنفرانس سالانه توسعه دهندگان (Google I/O) از نسخه جدید اندروید رونمایی کرد: اندروید 4.1 جلی بین (Jelly Bean). پیش از این گمان می رفت که نسخه بعدی، اندروید 5.0 باشد اما گوگل با معرفی این نسخه و عرضه اولین تبلت خود بر پایه آن به شایعات پایان داد. جلی بین، سریع ترین، روان ترین و امن ترین نسخه این سیستم عامل تاکنون است. البته هنوز تا همه گیر شدن آن همانند نسخه 2.2 و 2.3 راه زیادی در پیش است.

برای آشنایی بیشتر با قابلیت ها و امکانات هر یک از نسخه های اندروید می توانید به این مقاله سی نت مراجعه کنید.