آشنائى با نرم افزار ادوبى فتوشاپ

نرم افزار فتوشاپ (Photoshop) یکى از برنامه هائی است که ادوبى (Adobe) به صورت بخشى از مجموعه CS که مخفف Creative Suite است عرضه مى کند.

این نرم افزار امکانات بسیار وسیعى دارد و براى اصلاح، ترکیب و ایجاد تصاویر دیجیتال نوشته شده است. تمرکز ما در پنج درس آینده بر آشنائى با مقدمات فتوشاپ و نحوه ی استفاده از امکاناتى خواهد بود که این برنامه براى اصلاح عکس در اختیار ما مى گذارد.

در این درس با صفحه ی اصلى نرم افزار Adobe Photoshop CS آشنا مى شویم و کاربرد بخش هاى مختلف آن را مى آموزیم. آخرین نمونه ی این نرم افزار که در سال ٢٠١٠ به بازار آمده Adobe Photoshop CS5 نام دارد. هر چند هر نمونه ی این برنامه از نمونه ی پیش کامل تر و پیشرفته تر شده اما اصول اولیه ی آن تغییر چندانى نکرده و نماى صفحه اصلى کمابیش مشابه است.

ابتدا با دو کلیک بر روى نشان Icon برنامه آن را باز مى کنیم. مشخصات صفحه ی اصلى فتوشاپ در سیستم هاى عامل مک (MAC) و ویندوز (Windows) تقریباً مشابه است. تنها تفاوت این است که در مک پنجره هاى مختلف این نرم‌افزار مستقل هستند و بر روى زمینه ی صفحه‌ی اصلى کامپیوتر (Desktop) قرار مى گیرند در حالیکه در ویندوز فتوشاپ زمینه ی خاکسترى رنگ خودش را ایجاد مى کند و مجموعه ی پنجره ها و زمینه ی خاکسترى برنامه به هم متصل هستند.

در فتوشاپ این صفحه ی اصلى را قاب برنامه یا Application Frame مى نامد و ما هم در این درس ها از همین اصطلاح استفاده خواهیم کرد.

قاب برنامه را مى توان به سه بخش کلى تقسیم کرد:

بخش اول: قسمت بالاى صفحه شامل منوى برنامه و دو نوار افقى زیر آن مى شود که نوار بالا امکانات دیدن صفحه و نوار زیرین امکانات کارى هر ابزارى را نشان مى دهد. نوار اول را در این درس ها نوار کنترل صفحه و نوار دوم را نوار کنترل ابزار مى خوانیم.

بخش دوم: مجموعه ی پنجره هاى دست راست که امکانات کارى مختلفى را در اختیار ما مى گذارند. اندازه ی این پنجره ها قابل تغییر است و مى توان به دلخواه آنها را باز، بسته و یا جایگزین ‌دیگر کرد.

بخش سوم: جعبه ی ابزار Toolbox در سمت چپ. هر یک از ابزار موجود در این جعبه کاربرد متفاوتى دارد. در درس هاى آینده با بعضى از آنها آشنا خواهیم شد. براى اینکه جعبه ی ابزار جاى کمترى در ارتفاع صفحه بگیرد مى توانید روى نوار خاکسترى بالاى جعبه کلیک کنید.

پیش از شروع کار در فتوشاپ، اگر از CS5 استفاده مى کنید، در سمت راست نوار کنترل صفحه، بر روى کلمه ی ESSENTIALS کلیک کنید تا همه ی بخش هاى قاب برنامه در جاى خودشان قرار بگیرند. اگر از فتوشاپ CS4 استفاده مى کنید لازم است در منوى برنامه بر روى کلمه ی Window کنید و از فهرستى که باز مى شود بر روى کلمه ی Workspace و در مقابل آن روى Essentials کنید.

باز کردن فایل عکس در فتوشاپ
در اینجا فرض بر این است که عکس هاى شما قبلاً از دوربین به پوشه اى در کامپیوتر منتقل شده اند. براى باز کردن عکس در فتوشاپ راه هاى مختلفى وجود دارد. اگر نرم افزار فتوشاپ را باز کرده اید، ساده ترین راه این است که در منوى برنامه بر روى File و در فهرستى که باز مى شود روى Open کنید. در پنجره اى که باز مى شود نشان دهید عکس شما در کجاى کامپیوتر قرار دارد و بعد روى کلمه Open کنید.

حالا که عکس مورد نظر شما به صورت پنجره اى در قاب برنامه ی فتوشاپ باز شده، در پنجره ی دست راست که عنوانش Layers است مى توانید ببینید که عکس شما لایه ی پس‌زمینه فایل را تشکیل مى دهد که در انگلیسى Background Layer خوانده مى شود. در این مرحله کل تصویر شما روى یک لایه قرار دارد. یک فایل فتوشاپ می تواند از تعداد زیادى لایه تشکیل شده باشد. لایه ها را مى شود به صفحات شفافی تشبیه کرد که روى هم چیده شده اند و ما از بالا به آنها نگاه مى کنیم. آنها  این امکان را فراهم مى کنند که بخش هائى از عکس را جدا کرده و روى لایه مستقلى قرار‌دهیم یا عکسى بسازیم که از بخش هاى مستقل تشکیل شده باشد.

به عنوان مثال اگر خواستید روى عکس اسم عکاس را بنویسید، این نوشته به صورت لایه ی تازه اى به عکس اضافه خواهد شد.

جدا کردن اجزاى عکس و قرار دادن آنها بر روى لایه هاى مستقل این امکان را به شما مى دهد که در آنها تغییر ایجاد کنید بدون اینکه این تغییر شامل اجزاى دیگر عکس بشود. این امکان، اساس کار با برنامه ی فتوشاپ است.

اگر پنجره ی Layers را نمى بینید، در منوى برنامه که در بالاى قاب برنامه قرار دارد، روى Window کنید. در فهرستى که باز مى شود و به ترتیب حروف الفباى انگلیسى چیده شده روى Layers  کنید.

لایه هاى تشکیل دهنده ی تصویر
آشنائى با نقش لایه ها (Layers) در نرم افزار فتوشاپ کار با این برنامه را آسان‌تر کرده و امکانات وسیع آن را در زمینه ی ترکیب تصاویر براى ما قابل دسترس مى کند.

تمرین ساده ی زیر به شما کمک مى کند با کارکرد لایه ها در فتوشاپ آشنا‌تر شوید.

١- در نوار پائین  پنجره ی لایه ها (Layers) چند نشانه ی کوچک وجود دارد. روى نشانه ی دوم از دست راست کنید. لایه ی تازه اى در پنجره ی شما ایجاد خواهد شد. هر چند هیچگونه تغییرى در عکس شما دیده نمى شود اما عکس شما در حال حاضر در پس زمینه واقع شده و لایه ی تازه اى روى آن قرار گرفته است. این لایه ی تازه در حال حاضر خالى و شفاف است، مثل شیشه.

۲- در جعبه ی ابزار، روى ابزار نوشتن یا Type Tool که با حرف T مشخص مى شود کلیک کنید. با این کار نشانگر ماوس (Curser) شما تبدیل به علامت نوشتن مى شود.

روى نوار کنترل ابزار که در بخش یک در بالاى قاب برنامه قرار دارد، مجموعه اى از امکانات نوع، رنگ یا اندازه ی خط در اختیار شما گذاشته شده است. آنچه مناسب کار شماست انتخاب کنید.

در پنجره ی لایه ها، روى لایه ی تازه اى که ایجاد کرده اید کلیک کنید تا این لایه فعال شود.

روى پس زمینه ی عکس  کنید و آنچه مى خواهید روى عکس بنویسید. اگر از پیش لایه ی تازه اى ایجاد نکرده باشید، وقتی با ابزار نوشتن روى عکس کلیک کنید، لایه ی تازه اى خود به خود ایجاد مى شود.

توجه داشته باشید که براى فارسى نوشتن در فتوشاپ لازم است از نوع Photoshop Middle East استفاده کنید. در غیر این صورت حروف الفباى شما به هم نخواهند چسبید.

به همین ترتیب مى توانید با ایجاد لایه هاى تازه، عناصر دیگرى به عکس خود اضافه کنید. این عناصر هر کدام لایه‌ی مستقل خود را خواهند داشت و به همین دلیل، با تغییر شکل، رنگ یا اندازه ی آنها، لایه ی پس زمینه ثابت باقى خواهد ماند.

توجه کنید که نوع فایل عکس شما به دلیل اضافه شدن لایه ی جدید، به صورت JPG باقى نمانده و به فایل غیر فشرده یا psd تبدیل شده. اگر به نوار خاکسترى بالاى قاب برنامه نگاه کنید، نوع فایل را در کنار نام فایل مى بینید.

اگر موقع حفظ (Save) فایل آن را به صورت JPG حفظ کنید، لایه ی نوشته در پس زمینه ادغام مى شود و به صورت بخشى جدا نشدنى از عکس در مى آید. اگر فایل را به صورت psd حفظ کنید، حجم فایل شما بیشتر مى شود اما لایه هاى آن مجزا از هم باقى خواهند ماند و مى توانید در صورت لزوم در آینده در آنها تغییر ایجاد کنید.

در ستون سمت چپ پنجره لایه‌ها (Layers) طرح یک چشم در کنار هر لایه کشیده شده است. با کلیک کردن روى چشم، لایه ی نامرئى و با کلیک کردن مجدد، لایه مرئى مى شود. هر لایه اى که چشمِ کنارش خاموش باشد در عکس دیده نمى شود اما اطلاعات آن به عنوان بخشى از فایل عکس باقى خواهد ماند.

لایه‌ها به ترتیبى که در پنجره ی لایه ها (Layers) روى هم چیده شده اند، در عکس دیده مى شوند. براى تغییر جاى لایه در پنجره ی لایه ها مى توان روى آن کلیک کرد و نگه داشت (Click & Hold) و به کمک نشانگر لایه را کشیده بالاتر یا پائین تر از لایه هاى دیگر قرار داد.

٣- هدف از این تمرین آشنائى با کارکرد لایه ها بود. براى برگرداندن عکس به صورت اصلى، روى لایه ی نوشته در پنجره ی لایه ها کلیک کرده و آن را فعال کنید. به کمک نشانگر ماوس (Curser) این لایه را به سطل زباله که روى نوار پائین پنجره لایه ها قرار دارد بیندازید.

فایل شما حالا مجدداً تنها لایه ی پس زمینه دارد. از منوى برنامه که در بالاى صفحه قرار دارد، روى File کلیک کنید و در فهرستى که باز می شود بر روى بستن (Close) کلیک کنید و بدون حفظ (Save) کردن آن را ببندید تا تغییراتى که ایجاد کردید عکس شما را تغییر ندهد.