درس ۲- آشنایی با انواع نما‌ها و روش‌های ترسیم هر نما

همانگونه که در درس قبل خواندید روشهای مختلفی برای نشان دادن نماهای مختلف از جسم وجود دارد که هر یک با توجه به زمانهای مختلف و توسط افراد بنا به نیاز ایجاد شده است. در این درس می‌خواهیم شما را با دو روش پرکاربرد که در صنعت استفاده می‌شود آشنا کنیم ولی قبل از آن به طور خلاصه انواع روشهای تصویر کردن جسم سه بعدی به دو بعدی را بیان می‌کنیم. در صورت تمایل و علاقه برای مطالعه بیشتر میتوانید از این لینک استفاده کنید.

 

انواع روش های ترسیم  اشکال (Graphical Projection)
روش‌های گوناگونی برای ترسیم اشکال وجود دارد که در درس اول چند روش پرکاربرد را برایتان شرح دادیم.

در این درس نحوه نمایش نماهای مختلف جسم سه بعدی با استفاده از روش Orthographic Projection  را برایتان تشریح خواهیم کرد.

در این روش از دو قانون برای نمایش نماهای مختلف جسم سه بعدی استفاده می‌شود. روش اول به فرجه اول (First Angle) یا روش اروپایی معروف می‌باشد. روش دوم نیز فرجه سوم (Third Angle)  یا روش آمریکایی نام دارد.

فرجه اول (First Angle) یا روش اروپایی
همانطور که در شکل می‌بینید اگر نمای روبرو را با A، نمای جانبی را با B و نمای بالا را با C  نشان دهیم و فرض کنیم جسم ما درون مکعبی قرار دارد و صفحه‌های این مکعب را باز کنیم ۶ نما از جسم خواهیم داشت. توجه کنید به طور معمول سه نمای روبرو، جانبی و بالا را اگر داشته باشیم به کمک خطوط دید و خطوط ندید و روش مجهول یابی معمولا سه نمای دیگر از قطعه را می‌توان تصور کرد و در نقشه کشی صنعتی به طور کامل ۶ نما را ترسیم نمی‌کنند. البته توجه داشته باشید که گاهی اوقات با توجه به پیچیدگی قطعه ممکن است نه تنها ۶ نما بلکه نمای برش خورده از جاهای خاصی از قطعه نیز نمایش داده شود. بعدا در این مورد بیشتر صحبت خواهیم کرد.

خب آنچه که در این روش مهم است نمای روبرو یا همان نمایی که ما به قطعه نگاه می‌کنیم و آن سطح را در نگاه اول می‌بینیم در مرکز قرار می‌گیرد. نمای جانبی در سمت چپ و نمای بالا در زیر نمای روبرو قرار می‌گیرد. این روش استاندارد ایزو است و در اروپا بیشتر از این روش استفاده می‌شود.

 

فرجه سوم(Third Angle)  یا روش آمریکایی
اگر به شکل این روش دقت کنید نمای روبرو در مرکز قرار می‌گیرد. نمای جانبی در سمت راست و نمای بالا نیز در بالای نمای روبرو قرار می‌گیرد. به هر دو شکل خیلی دقیق نگاه کنید و به طرز باز شدن مکعب و قرار گرفتن نماهای جانبی و بالا دقت کنید تا تفاوت این دو روش را کاملا متوجه شوید. روش فرجه سوم بیشتر در کشور آمریکا و کانادا و کشورهایی که از دو استاندارد British Standard BS 8888  و  ASME Y14.3M استفاده می‌‌کنند کاربرد دارد.

خب حالا دو روش کشیدن نما در نقشه وجود دارد برای اینکه بفهمیم که در یک نقشه از کدامیک از نماها استفاده شده است کافیست مطابق شکل زیر یکی از دو علائم زیر را در جدول اطلاعات نقشه ببینیم .

معمولا نقشه کش‌های صنعتی با توجه به نوع روش انتخابی علامت مربوط به آن روش را در نقشه قرار می‌دهند.

همانطور که دیدید این دو روش برای نشان دادن اطلاعات کافی از نماهای مختلف قطعه بکار می‌رود. توجه داشته باشید که فقط نشان دادن سه نما برای یک نقشه کافی نیست بلکه با توجه به نوع قطعه و اطلاعات روی هر وجه قطعه شما می‌بایستی از نماهای مختلف استفاده کنید تا اطلاعات کافی در نقشه قرار بگیرد. حتما اگر می‌خواهید قطعه ای را طراحی کنید نمایی را که دارای بیشترین اطلاعات از قطعه می‌باشد برای نمای جلو انتخاب کنید.

تفاوت روش اروپایی و آمریکایی به نحوه قرار گیری قطعه در فرجه است به نحوی که در روش اروپایی  قطعه بین ناظر و صفحه تصویر واقع شده است و در روش آمریکایی این صفحه تصویر است که بین ناظر و قطعه واقع می‌‌شود .

 

نمای کمکی یا  Auxiliary view
همانطور که بالا اشاره کردیم در برخی از قطعات شما نیاز به اطلاعات کامل‌تر از قطعه دارید برای همین منظور از صفحات با زوایای مختلف برای نشان دادن قسمتی از قطعه کمک می‌گیریم، به این نماهای ایجاد شده نماهای کمکی گفته می‌شود.شکل زیر یک نمای کمکی را نشان می‌دهد.

 

نمای برش یا Cut view
گاهی اوقات می‌خواهید میزان عمق سوراخ یا لبه شیاری که در یک سطح داخلی قطعه ای وجود دارد را در نقشه ترسیم کنید در این حالت نیاز دارید تا نمایی برش خورده از قطعه داشته باشید.

این حالت دقیقا مثل این می‌ماند که شما با یک ابزار برش قطعه را از محلی که می‌خواهید برش بزنید و ببرید تا نمایی که دیدن آن در حالت عادی مشکل است برای کسی که نقشه را می‌خواند مشخص شود.

همانطور که در شکل می‌بینید برش به ما کمک می‌کند تا اجزا و ناحیه‌های قطعه و دستگاه را در صفحه برش ببینیم.

به شکل زیر خوب نگاه کنید به خط برش که با حروفAA نشان داده شده است توجه کنید. این خط بیانگر ناحیه برش است البته همیشه مستقیم نیست و میتواند از هر محلی با توجه به نیاز طراح نقشه عبور داده شود. به جهت فلش‌ها دقت کنید. جهت فلش زاویه نگاه به صفحه برش را مشخص می‌کند. هر وقت شما به یک خط برش برخورد کردید اول ابتدا و انتهای خط را بیابید سپس مسیر برش را مشخص کنید، بعد جهت فلش را نگاه کنید تا جهت دید به ناحیه برش خورده مشخص شود.

در عکس بعدی تصویر را با خط‌های سبز قسمت بندی شده است. از محل برش اگر قطعه بریده شود نمایی که جهت فلش بدان اشاره شده باقی می‌ماند و ترسیم می‌شود که در اینجا قسمت پایینی نمای روبرو باقی میماند و قسمت بالایی ترسیم نمی‌شود. خب در نمای بالا هم شما یکسری خط چین مشاهده می‌کنید که در درسهای بعدی درباره انواع خطوط در نقشه صحبت می‌کنیم پس فعلا نگران نباشید.

اگر به نمای برش خورده و نمای روبرو خوب دقت کنید صفحه‌هایی که برش خورده با علامت هاشور نشان داده می‌شود. نوع هاشورها معمولا به جنس قطعه بستگی دارد که در شکل زیر می‌بینید. هاشورها با زاویه ۴۵ درجه نسبت به افق و به صورت خط پر ترسیم می‌شوند. برای مطالعه بیشتر می‌توانید به استاندارد DIN ISO 128-50 مراجعه کنید.

یکسری از قطعات پس از برش هاشور زده نمی‌شوند مانند : پیچ‌ها، مهره‌ها، پین‌ها، محورها، دیواره‌ها (Rib) که به این قطعات استثنائات برش می‌گوییم.
 

برش ساده: اگر جسم با یک صفحه فرضی بریده شود و آن صفحه با یکی از صفحات تصویر موازی باشد، آن برش را برشی ساده می‌نامند.

برش ساده متقارن: برش ساده ای که جسم را به دو نیمه مساوی تقسیم کند.

برش ساده نامتقارن: در جسمی که محل برش توسط خط برش به دو نیمه نامتقارن تقسیم شود ما برش ساده نامتقارن داریم. توجه نمایید که در این برش جهت دید توسط طراح به وسیله فلش یا پیکان مشخص می‌شود و نمایی که لازم است نگه داشته می‌شود.

برش شکسته ساده اگر جسم را با دو یا چند صفحه موازی با یک صفحه تصویر برش داده شود آن برش را برش شکسته ساده می‌نامیم. در این حالت حتما به خط یا مسیر برش دقت کنید تا ببینید که از چه صفحه‌هایی عبور کرده زیرا در صفحه برش خورده شما فقط قسمت برش خورده را به صورت تخت می‌بینید و حتما قبل از نگاه کردن به نمای برش خورده مسیر برش و جهت دید که توسط فلش مشخص می‌شود را بیابید تا در خواندن اطلاعات صفحه برش خورده دچار اشتباه نشوید.

سعی کنید مواردی که در بالا مطرح گردید را در این شکل مرور کنید. به جهت فلش و ناحیه برش خورده و نحوه تصویر محل برش خورده در نقشه دقت نمایید.

برای مطالعه بیشتر در مورد نمای برشی می‌توانید به استاندارد DIN ISO 128-44 مراجعه کنید.

تا اینجای درس ما شما را با انواع نماهای پرکاربرد در نقشه کشی آشنا کردیم. لازم است به شما یادآوری کنم که اگر خودتان بخواهید نقشه بکشید امروزه کاره خیلی سختی برای تعیین نماهای برش خورده ندارید و نیاز نیست نمای برش رو در ذهنتون تجسم و بعد آنرا ترسیم کنید. نرم افزارهای مختلف و پیشرفته نقشه کشی این امکان رو به شما می‌دهد که براحتی مدل سه بعدی قطعه خودتان را ترسیم کنید و بعد انواع نماها را با توجه به سیستم انتخابی شما ترسیم می‌کند. حتی برای ترسیم نمای برش کافیست شما فقط خط برش را رسم کنید و بعد با زدن یک دکمه، نرم افزار نمای برش را به شما می‌دهد و شما تنها کاری که باید انجام بدهید مرتب کردن این نماها در صفحه نقشه است. از دیگر امکاناتی که این نرم افزارها به شما  می‌دهد امکان ایجاد هاشور مطابق با جنس انتخابی برای قطعه است. پس خیلی نگران نباشید تنها کاری که شما باید انجام بدید اینست که کاملا با استاندارد نقشه کشی آشنا باشید و این جز با مطالعه استانداردها و مراجع نقشه کشی بدست نمی آید.

 

مجهول یابی
معمولا در رشته نقشه کشی صنعتی برای افزایش قدرت تجسم و تصور بالا در طراحی، طراحان از تمرینهای مجهول یابی استفاده می‌کنند.

مجهول یابی در واقع یافتن نمای سوم از جسم و یا قطعه با کمک دو نما از آن می‌باشد. گاهی اوقات یک طراح برای دوری از شلوغی نقشه فقط دو نما از جسم را ترسیم می‌کند، خواننده نقشه نیز می‌بایستی به مجهول یابی مسلط باشد تا بتواند نمای سوم را در ذهنش تصور کند. البته طراح فقط برای قطعاتی که در نمای سوم اطلاعات خاصی ندارد و ساده می‌باشد مجاز به ترسیم دو نما از جسم است در غیر اینصورت نقشه ترسیمی ناقص است و قابل خواندن به طور صددرصد نیست.

معمولا دو روش در مجهول یابی استفاده می‌شود:

۱- روش مجهول یابی با استفاده از خطوط رابط کمکی

۲- روش مجهول یابی با استفاده از آنالیز سطوح

 

روش مجهول یابی با استفاده از خطوط رابط کمکی
در این روش هر خط و نقطه ای در هر صفحه، اثری در صفحه دیگر دارد که قابل ردیابی است.

بدین صورت که تصویر هر خط و نقطه در یک نما در نمای دیگر ممکن است به صورت یک نقطه و یا خط دیده شود و بالعکس.

مثلا اگر شما یک خط از جسم را که موازی خط افق است در نمای روبرو مشاهده می‌کنید، این خط در نمای جانبی یک نقطه و در نمای بالایی همان خط دیده می‌شود. نکته ای که باید به آن توجه کنید اینست که طول این خط در نمای روبرو با طول آن در نمای بالایی برابر است و ارتفاع این خط از خط افق برابر ارتفاع نقطه در صفحه جانبی از خط افق است.

با توجه به این نکات با ردیابی بقیه خطوط می‌توانید نمای مجهول را بدست آورید. البته نیاز به کمی تمرین و داشتن قدرت تجسم بالا دارد.

 

روش مجهول یابی با استفاده از آنالیز سطوح
در این روش ما با آنالیز صفحات تشکیل دهنده یک جسم نمای سوم را پیدا می‌کنیم. در این حالت می‌بایستی کلیه خطوط و صفحات را در دو نمای داده شده را بررسی کنیم و بعد از نکات زیر کمک بگیریم :

۱- اگر سطحی موازی با یکی از صفحات قائم یا افقی و یا جانبی باشد تصویر آن سطح در یک نما به صورت سطح و در دو نمای دیگر به صورت خط دیده می‌شود.

۲- اگر سطحی با هیچ یک از صفحات موازی نباشد و دارای شیب باشد می‌بایستی مشخص کنیم این سطح جزء کدام دسته از سطوح شیب دار است.

سطوح شیب دار نوع اول: شیب آنها فقط در یک نما قابل مشاهده است و از نمای دیگر به صورت یک خط دیده می‌شوند. اگر سطح ما جزء این دسته از سطوح است بنابر این در یک نما به صورت خط و در دو نمای دیگر به صورت سطح دیده می‌شود.

سطوح شیب دار نوع دوم: شیب آنها در هر سه نما قابل مشاهده است. در این صورت اگر سطح ما جزء این سطوح قرار دارد می‌بایستی در هر سه نما ترسیم شود.