درس هشتم- تابع عرضه

در مثال آب و الماس دیدیم که عرضه کم یک کالا می تواند موجب افزایش قیمت آن شود. بگذارید سوالی پرسیم:

آیا هر کالایی که به تعداد زیاد عرضه نشود، گران قیمت خواهد بود؟ لباس یا کفش مستعمل یک چهره مشهور با قیمت بالایی فروخته می شود. آیا لباس یا کفش مستعمل من و شما هم با اینکه به تعداد کم عرضه می شود (احتمالا حتی از لباس و کفش مستعمل یک چهره مشهور هم عرضه کمتری داشته باشد، چرا که ما پول کمتری برای خرید لباس و کفش نو داریم بنابراین از مستعملش هم کمتر خواهیم داشت) در بازار با قیمتی بالا فروخته می شود؟ واضح است که خیر.

دلیلش چیست؟ دلیلش آن است که برای کفش مستعمل من و شما تقاضایی وجود ندارد. 

میزان عرضه یک کالا به حجمی از کالا گفته می شود که فروشندگان می خواهند و می توانند به فروش برسانند. قانون عرضه (Law of Supply) می گوید اگر همه عوامل دیگر ثابت باشند، افزایش قیمت موجب افزایش عرضه یک کالا خواهد شد.

منحنی عرضه (Supply Curve)، منحنی نشان دهنده رابطه میان قیمت یک کالا و میزان عرضه کالاست. منحنی عرضه در بازار برآیند منحنی های عرضه برای تک تک فروشندگان است. بگذارید این مسئله را بررسی کنیم. فرض کنید جدول ۱ نشان دهنده رابطه قیمت و عرضه برای آرش است.

	آرش
قیمت	میزان عرضه
۱	۰
۲	۲
۳	۴
۴	۶
۵	۸
۶	۱۰

جدول ۱

جدول شماره ۲ بیانگر رابطه قیمت و میزان کالای عرضه شده برای اردوان است.

	اردوان
قیمت	میزان عرضه
۱	۰
۲	۰
۳	۱
۴	۲
۵	۳
۶	۴

جدول ۲

فرض کنید در بازار فقط دو تولیدکننده وجود دارد، بنابراین منحنی عرضه برای این بازار برآینده منحنی های عرضه آرش و اردوان خواهد بود. جدول شماره ۳ این برآیند را نشان می دهد.

	بازار
قیمت	میزان عرضه
۱	۰
۲	۲
۳	۵
۴	۸
۵	۱۱
۶	۱۴

جدول ۳

شکل زیر منحنی عرضه برای آرش، اردوان و بازار را نشان می دهد.

همانطور که در بحث تقاضا دیدیم عوامل زیادی بر میزان عرضه تاثیر می گذارند:

- قیمت: در شرایطی که باقی عوامل ثابت باشند، وقتی قیمت یک کالا بالا می رود، سوددهی تولید آن کالا بیشتر می شود و بنابراین میزان عرضه افزایش می یابد، چرا که تولیدکنندگان برای به دست آوردن سود بیشتر تولید را بالاتر می برند. در مقابل وقتی قیمت یک کالا پایین می آید سودی که از فروش آن به دست می آید کاهش می یابد، در نتیجه تولید آن کاهش می یابد.

فرض کنید یک کارخانه تولید چیپس دارید. وقتی قیمت چیپس بالا می رود، شما با تمام ظرفیت تان تولید می کنید، حتی ممکن است ماشین های جدید بخرید و کارگرهای جدید استخدام کنید. وقتی قیمت پایین می رود، شما زیر ظرفیت تولید خواهید کرد و ممکن است حتی کسب و کار را تعطیل کنید و به دنبال شغل دیگری بروید. چنان که در مورد تقاضا دیدیم، تغییر در قیمت موجب حرکت در امتداد منحنی عرضه می شود. 

چنانکه در نمودار می بینیم، وقتی قیمت ۰.۵ باشد، عرضه صفر است. وقتی قیمت به ۳ می رسد، میزان عرضه به ۵ می رسد. بنابراین می بینیم وقتی قیمت بالا می رود، ما بر روی منحنی عرضه به سمت راست و بالای نمودار حرکت می کنیم. این قضیه برای منحنی تقاضا دقیقا بر عکس بود؛ یعنی با افزایش قیمت، میزان تقاضا کاهش یافته و بر روی این منحنی ما به سمت چپ و پایین حرکت می کردیم.

- قیمت مواد اولیه: افزایش قیمت مواد اولیه با شرط ثابت بودن بقیه عوامل منجر به آن می شود که از فروش آن کالا سود کمتری نصیب عرضه کننده شود، بنابراین عرضه کالا توسط او کاهش می یابد. در این حالت ما شاهد حرکت منحنی عرضه به سمت چپ خواهیم بود. در منحنی می بینید که در یک قیمت ثابت، عرضه کالا کمتر شده است. به همین صورت اگر قیمت مواد اولیه کاهش یابد، منحنی عرضه به سمت راست جابه جا شده و عرضه افزایش می یابد، چرا که عرضه هر واحد کالا سوددهی بیشتری خواهد داشت.

- تکنولوژی: تکنولوژی مورد استفاده نیز نقشی مهم در عرضه دارد. تغییر در تکنولوژی با شرط ثابت بودن دیگر موارد، منجر به جابه جایی منحنی عرضه می شود. طبیعتا بهبود تکنولوژی باعث می شود که منحنی عرضه به سمت راست جابجا شود. به عنوان مثال استفاده از ماشین به جای انسان موجب کاهش میزان کار لازم برای تولید و کاهش قیمت شده و عرضه را افزایش می دهد.

- پیش بینی از آینده: اینکه ارزیابی تولیدکننده از آینده چگونه است، بر میزان عرضه کالا موثر است. فرض کنید شما تولیدکننده مبلمان هستید. ارزیابی شما از اوضاع اقتصادی کشور این است که در سال آینده کشور با بحران اقتصادی مواجه خواهد بود. بدیهی است که شما از تولید خود خواهید کاست و برخی کارگران تان را اخراج می کنید، چرا که به درستی تصور می کنید که تقاضا برای مبل کاهش خواهد یافت.

فرض کنید شما فروشنده برنج هستید و تصور می کنید قیمت برنج ماه آینده افزایش چشمگیری خواهد داشت. به این منظور منطقی است که شما موجودی انبارتان را افزایش دهید. یکی از کارهایی که می توانید بکنید این است که الان برنج نفروشید زیرا منحنی عرضه را به سمت چپ خواهد برد.

---

مثال عددی
سوال ۱: فرض کنید تابع عرضه (Supply) کالایی برای احمد به عنوان یک فروشنده برنج چنین باشد:

S= 4P - 1

میزان عرضه این کالا وقتی که قیمت (Price) برابر با ۴ دلار باشد را بدست آورید.

پاسخ: حل این مسئله بسیار ساده است. کافی است در معادله بالا به جای قیمت بگذارید ۴ و عرضه برابر با ۱۵ به دست خواهد آمد.

سوال ۲: احمد از چه قیمتی به بالا شروع به عرضه کالا خواهد کرد؟

پاسخ: برای پاسخ به این سوال باید عرضه را برابر صفر قرار بدهید و قیمت را به دست آورید. در این مثال وقتی قیمت بیش از ۰.۲۵ دلار باشد، احمد به عرضه کالا خواهد پرداخت.

باید دقت داشت که تابع عرضه کالایی صعودی است، بنابراین شیب تابع عرضه هیچ وقت نمی تواند منفی باشد. یعنی ضریب قیمت و ضریب  عرضه می بایست هم علامت باشند. در این مثال ضریب قیمت ۴ و ضریب عرضه ۱ است که هر دو یک علامت دارند، یعنی هر دو عددی مثبت هستند. 

---

در جلسه آینده به مفهوم تعادل در بازار و بر هم کنش عرضه و تقاضا خواهیم پرداخت.