درس پنجم- راهبری عمومی در لینوکس

حالا که یک توزیع گنو/لینوکس را دانلود کرده و روی هارد خود نصب کرده ایم، وقت آن شده تا چرخی در آن بزنیم و با محیط گرافیکی و تنظیمات عمومی این سیستم عامل تا حدی آشنا شویم.

توجه کنید که هدف ما در این درس یاد گرفتن راه حل کارها نیست بلکه دیدن محیط کاری لینوکس است. توزیعی که ما در اینجا نصب کرده ایم، مینت (Mint) نام دارد که یک نسخه منشعب شده از توزیع اوبونتو و کاملا مناسب برای استفاده بر روی سیستم های دسکتاپ است. مثل هر توزیع دیگر لینوکس، به روز رسانی یکی از اصلی ترین قدم های بعد از نصب است. آیکون مشخص شده در شکل زیر به شما می گوید که‌ سیستم نیاز به آپدیت دارد و با فشردن آن و دادن پسورد و انتخاب Install Updates به روزرسانی سیستم شروع می شود.

حالا باید چند دقیقه ای منتظر آپدیت شدن سیستم بمانیم، بگذارید در مورد افسانه ای اشتباه در دنیای لینوکس صحبت کنیم که می گوید حذف و نصب برنامه‌ در این سیستم ها سخت است و نیاز به مهارت فنی بالا یا استفاده از خط فرمان (Command Line)‌ دارد. این درست نیست.

تقریبا تمام توزیع های لینوکس برنامه ای مستقل دارند که می توان از طریق آن برنامه های مورد نظر را به سیستم اضافه یا از آن حذف کرد؛ اینکار بر خلاف ویندوز از یک محل کنترل مرکزی انجام می شود. خوشبختانه اخیرا سیستم عامل های موبایل مانند اندروید و آی.او.اس و همینطور سیستم عامل مک او.اس.ده این مفهوم «منابع نرم افزاری» را به سیستم های خود اضافه کرده اند و در نتیجه «منابع نرم افزاری» دیگر مفهومی ناآشنا نیستند.

این سیستم ها (که ریپوزیتوری یا منابع نرم افزاری نامیده می شوند)، فهرست های بزرگی هستند از حجم زیادی برنامه قابل نصب بر روی سیستم شما. مثلا اگر بخواهیم در همین لحظه برنامه چت اسکایپ را روی سیستم نصب کنیم کافی است وارد برنامه مدیریت نرم افزارها شویم، Skype را جستجو کنیم و با زدن تیک کنار آن و Apply کردن، به سیستم بگوییم که آن را از روی منابع نرم افزاری گنو/لینوکس مینت نصب کند. چند دقیقه بعد این برنامه دانلود شده و به شکل خودکار نصب خواهد شد:

می بینید که این سیستم عملا راحت ترین روش ممکن برای نصب برنامه است و یکی از تفاوت های توزیع ها هم در اینجاست که چه حجمی برنامه در منابع آنلاین آنها موجود است. در حال حاضر بیشترین تعداد برنامه موجود در ریپوزیتوری ها مربوط به توزیع Debian و Arch است که اولی با داشتن فرزندی مانند Ubuntu برای استفاده بی دردسر نیز بهینه سازی شده است. در ضمن به این دقت کنید که این سیستم باعث می شود سیستم عامل نگاه جامعی بر روی همه برنامه های نصب شده داشته باشند و در صورت نیاز بتواند به شما اطلاع بدهد که چه برنامه ای نیاز به بروزرسانی دارد و غیره.

حالا که سیستم مدیریت بسته گنو/لینوکس را دیده ایم و سیستم هم در حال آپدیت شدن است، بد نیست علی الحساب امکان تایپ فارسی را در سیستم خود فراهم کنیم. فرض کنیم اصولا نمی دانیم چطور باید اینکار را بکنیم پس از بدیهی ترین راه ممکن شروع می کنیم: نگاه انداختن به منوها که به سرعت ما را به گزینه صحیح که System Setting (تنظیمات سیستم) است می‌رساند:

با فشردن آن پنجره ای ظاهرا می شود که حاوی بخش بزرگی از تنظیمات عمومی سیستم است. ما به دنبال فارسی کردن صفحه کلید هستیم پس کافی است روی Keyboard Layout (چینش صفحه کلید) کلیک کنیم و بعد از انتخاب برگه (Tab) مربوط به Layout به این بخش از تظیمات برسیم:

می بینید که در شکل بالا تنها صفحه کلید انگلیسی انتخاب شده پس ما با فشار دادن علامت + می گوییم که می خواهیم یک Layout به چینش های صفحه کلید مورد استفاده اضافه کنیم:

با انتخاب Persian و فشار دادن Add، صفحه کلید فارسی به صفحه کلید انگلیسی اضافه می شود. اما چطور باید بین آنها سوییچ کنیم؟ اینکار منطقا باید در بخش Option امکان پذیر باشد پس آن کلید را فشار می دهیم:

می بینید که تعداد زیادی گزینه در طبقه بندی های مختلف در اختیار ما قرار گرفته است. چیزی که من به دنبال آن هستم کلید مربوط به تغییر لی آوت های مختلف کیبورد است و می بینید که بعد از باز کردن آن بخش، کنار Alt+Shift تیک زده ام. حالا آلت و شیفت صفحه کلید را تغییر می دهند. می بینید که از منوها یک برنامه نوشتن متن پیدا کرده ام و یک نکته علمی کوچیک را برایتان تایپ کرده ام. در ضمن توجه کنید که چطور لینوکس به راحتی تشخیص داده که کدام بخش متن انگلیسی و کدام بخش فارسی است و به شکل متناسب آن را راست به چپ یا چپ به راست نوشته است. شاید برایتان جالب باشد که لینوکس سال ها قبل از سیستم های دیگر ساپورت کامل از زبان فارسی و تقویم شمسی را دارا بوده است.

حالا که صفحه کلید را فارسی کرده ایم، اجازه بدهید سری هم به اینترنت بزنیم. منطقا می خواهیم اینترنت را با یک مرورگر بچرخیم، پس از منوی بالایی در بخش Internet، به دنبال یک مرورگر وب می گردیم و Firefox را کشف می کنیم:

با کلیک روی آن و رفتن به سایتی مثل درسنامه به چنین چیزی خواهیم رسید:

بگذارید با زدن Alt+Tab یا کلیک کردن روی پنجره کوچک شده آپدیت سیستم، نگاهی به آن بندازیم:

همانطور که می بینید بسته های مورد نیاز کاملا دانلود شده و سیستم در حال آپدیت شدن است. یعنی حالا سیستم شما دارد هر بسته قدیمی که نسخه جدیدتری از آن وجود دارد را ارتقا (Upgrade) می دهد. اینکار با رفع باگ ها، پچ کردن مشکلات امنیتی، بهبود سرعت سیستم و افزودن قابلیت های جدید به آن باعث تجربه بهتری در استفاده از سیستم عامل و برنامه ها خواهد شد.

راستش را بخواهید اکثر لینوکسی ها معتاد به آپدیت هستند و دائما چک می کنند تا ببینند آیا یکی از برنامه هایی که از آن استفاده می کنند آپدیت شده است یا نه و در صورت دیدن آپدیت احساس می کنند که زندگی شان مطمئنا از چند ساعت قبل بهتر شده است!

تا سیستم در حال آپدیت است این را هم بگوییم که سیستم پیش فرض مینت شما، برنامه های زیادی دارد. همان یک ربع یا بیست دقیقه که صرف نصب آن کرده اید یک مرورگر وب، یک برنامه ایمیل خوان، برنامه چت، مجموعه آفیس (به نام لیبره آفیس)، برنامه ادیت تصاویر به نام گیمپ (Gimp) و انواع برنامه های پخش موسیقی و نوشتن روی دی وی دی و... را روی سیستم خود نصب کرده اید.

راستی! تا مراحل آخر آپدیت در حال انجام است بگذارید دو راز را به شما بگوییم که کمک می کند تا آخر عمر بهترین متخصص کامپیوتر باشید. اولی سایتی آشنا به اسم گوگل است که در آن می توانید تقریبا جواب هر سوال مربوط به لینوکس را پیدا کنید و دومی این واقعیت است که سیستم ها ساخته شده اند تا شما به سادگی از آنها استفاده کنید. همانطور که در بحث تغییر صفحه کلید دیدید، باید از گشتن در منوها و وارد شدن به مرتبط ترین منوها شروع کرد و کم کم به جای مورد نظر رسید. اگر الان تصمیم بگیریم برای تاکسی که روی دسکتاپ است سبیل بگذاریم چکار می کنید؟ منطقی ترین کار رایت کلید کردن روی آن است و نگاه کردن به منوها است و رسیدن به گزینه «باز کن با... (Open With)» و سپس باز کردن آن با برنامه ادیت تصاویر گیمپ:

و پس از اینکه گیمپ باز شد اضافه کردن سبیل:

و حالا هم اگر بخواهم آن را به عنوان تصویر پس زمینه انتخاب کنم، اولین ایده رایت کلیک و نگاه کردن به گزینه هاست. متاسفانه آنجا دستور مستقیمی برای تنظیم این عکس به عنوان عکس پس زمینه لینوکس نمی بینم پس این بار روی عکس دوبار کلیک می کنیم تا مرسوم ترین برنامه باز شود. اینجا چرخی در منوها می زنیم و گزینه مورد نظرم را کشف می کنیم:

و می بینید که کار می کند:

در ضمن در تصویر می بینید که آیکون وضعیت آپدیت سیستم حالا به یک تیک سبز تغییر یافته که اگر ماوس را روی آن نگه دارید به شما می گوید سیستم به طور کامل آپدیت است.

شاید دوست داشته باشید به اولین اسکرین شات برگردید که این تصویر یک علامت تعجب نشان می داد (به معنی نیاز به آپدیت) یا عکس های وسط که یک چرخ دنده به شما می گفت سیستم مدیریت بسته در حال کار است. حالا اینجا یک تیک سبز داریم یعنی آپدیت انجام شده است و در نتیجه این جلسه تمام شده است!

در این جلسه با هم چرخی در محیط کاربری لینوکس زدیم و دیدیم که این سیستم عامل علاوه بر پشتیبانی کامل از زبان فارسی می تواند برای تمام کاربردهای روزمره نیز مورد استفاده قرار گیرد. در جلسه بعد نگاهی خواهیم انداخت به توان تغییر پذیری این سیستم بنا به علایق کاربرهای مختلف و امکان تنظیم آن براساس نیازهای هر فرد.