درس نهم- مفاهیم اصلی و اصول ابتدایی حسابداری
ضمن خسته نباشید به شما کارآموز گرامی، باید بگوییم که این درس، آخرین درس از دوره‌ی حسابداری درسنامه است. همانند بیشتر علوم، حسابداری نیز بر پایه یک سری مفروضات و اصول بنا شده است. از آنجا که هدف ما در این دوره، آموزش اصول کلی حسابداری به طور مقدماتی برای همه بوده، در این درس به این اصول می‌پردازیم و با آنها آشنا می‌شویم.
مفروضات حسابداری
پایه
اصول حسابداری مفروضات هستند و مبنای تهیه صورت‌های مالی را در موسسات
اقتصادی تشکیل می‌دهند. حسابداری دارای ۵ فرض است که در اینجا به طور کوتاه
همه آنها را بررسی می‌کنیم.
۱. فرض تفکیک شخصیت
بر
اساس این اصل هر موسسه دارای شخصیتی مستقل از مالک یا مالکان آن دارد و
فعالیت‌های مالی آن به اعتبار شخصیت مستقل آن تجزیه و تحلیل می‌شود.
به طور مثال اگر شخصی دارای چند کسب و کار باشد، برای هر یک از این واحد‌ها سیستم حسابداری جدا و مستقل در نظر گرفته می‌شود. همچنین هیچ یک از اموال شخصی این فرد در هیچ کدام از موسسات ثبت نمی‌شوند.
۲. فرض تداوم فعالیت
بر
اساس این فرض موسسه در آینده عملیات خود را ادامه خواهد داد انحلال یا توقف
فعالیت ندارد. به همین خاطر است که بعضی از حساب‌ها در پایان یک دوره مالی
به دوره بعدی انتقال می‌یابد. توجه داشته باشید که در صورت عدم وجود این
فرض، تمایز بین اقلام جاری و غیر جاری اهمیت خود را از دست می‌دهد. در
حالتی که موسسه در حال فروش یا تصفیه باشد، دیگر این اصل مصداق ندارد.
۳. فرض دوره مالی
به
طور کلی نتایج واقعی کسب و کار یک شرکت را می‌توان در پایان آن و پس از
وصول کلیه مطالبات، و فروش دارایی‌ها به طور دقیق بیان کرد. ولی معمولا عمر
یک موسسه را به دوره‌های زمانی کوتاه‌تر تقسیم می‌کنند. به طور مثال سه
ماه یا یک سال و برای هر دوره گزارش مجزا تهیه می‌کنند.
توجه داشته باشید که اجباری برای انطباق سال مالی موسسه با سال تقویمی نیست. یعنی الزامی نیست که مثلا در ایران سال مالی اول فروردین شروع شده و آخر اسفند پایان بیابد.
۴. فرض یا مبنای تعهدی
بر اساس این اصل درآمد‌ها به محض تحقق و هزینه‌ها به محض تحمیل بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت ثبت می‌شوند.
۵. فرض واحد پول
این
اصل یکی از مهم‌ترین اصول پایه حسابداری است و بر اساس آن کلیه آثار و
نتایج معاملات و عملیات بانکی موسسه باید بر حسب پول گزارش شود.
اموال مختلف را می‌توان با مقیاس‌های متفاوت اندازه گیری کرد. به عنوان مثال زمین را با متر مربع، بنزین و گازوییل را با لیتر. ولی اگر در ترازنامه هم اینگونه ارائه شوند دیگر قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. به همین خاطر واحد پول مبنای حسابداری قرار می‌گیرد.
اصول حسابداری
به
طور کلی اصول حسابداری متشکل از قواعدی کلی است که حسابداران آنها را
مبنای استفاده خود در کلیه مراحل حسابداری قرار می‌دهند. این اصول عبارتند
از:
۱. اصل بهای تمام شده
به موجب این اصل، تمام رویدادهای مالی موسسه به بهای تمام شده در تاریخ وقوع ثبت می‌شوند و در صورت‌های مالی انعکاس می یابند.
امکان دارد که موسسه کالایی را گران‌تر یا ارزان‌تر از قیمت واقعی آن خریداری کند یا به فروش برساند. با این حال همیشه قیمت تمام شده در دفا‌تر ثبت می‌شود و چنانچه بعدا ارزش پولی آن کاهش یا افزایش یابد این تغییرات شناسایی و ثبت نمی‌شود.
۲. اصل تحقق درآمد
بر
اساس اصل تحقق درآمد، درآمد‌ها بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد مربوطه،
در زمان تحقق شناسایی می‌شوند. درآمد زمانی تحقق می‌یابد که فرایند کسب سود
کامل شده باشد. این فرایند عبارت است از مجموعه‌ای از اعمال که از خرید
مواد اولیه شروع شده نهایتا فروش محصول و دریافت وجه را دربر می‌گیرد.
۳. اصل افشا
بر اساس این اصل باید کلیه اطلاعاتی که در تصمیم‌گیری استفاده کنندگان از اطلاعات مالی تاثیر می‌گذارد به طور کامل افشا شود.
۴. اصل تطابق هزینه‌ها با درآمد‌ها
بر
اساس این اصل برای اندازه‌گیری سود و زیان هر دوره باید هزینه‌های هر دوره
را با درآمدهای همان دوره مقایسه کرد. یعنی هرگاه درآمدی در صورت سود و
زیان یک دوره منعکس می‌شود، باید هزینه‌هایی که به آن درآمد ارتباط پیدا
می‌کند هم باید در همان صورت و همان دوره منعکس می‌شود.
میثاق‌ها (اصول محدود کننده)
این اصول محدود کننده کاربرد مفروضات و اصول حسابداری را در یک چار چوب خاص محدود می‌کنند. این اصول شامل موارد زیر است:
۱. اصل فزونی منافع بر مخارج
هدف
از کلیه عملیات و گزارشات مالی آماده کردن اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری
صحیح است. با این حال مخارج تهیه این اطلاعات باید مقرون به صرفه باشد.
۲. اصل اهمیت
به
موجب این اصل اگر مبالغی جزیی و ناچیز باشد با توجه به وضعیت و شرایط موسسه
می‌توان از اعمال دقیق اصول حسابداری خودداری کرد. البته این اصل به معنای
عدم ثبت اقلام جزیی نیست.
به طور مثال یک قیچی که بیش از یک سال عمر مفید دارد را از لحاظ نظری باید به عنوان داریی ثبت کرد و هر سال آن را مستهلک کرد. ولی به موجب این اصل در موقع خرید قیچی آن را به عنوان هزینه ثبت می‌کنند.
۳. اصل محافظه‌کاری
بر
اساس این اصل در شرایطی که ابهام وجود دارد، اعمال قضاوت باید طوری باشد که
درآمد‌ها بیشتر از واقع و بدهی‌‌ها کمتر از واقع ارائه نشود. یعنی در
شرایطی که به دلایلی ناچار هستیم برآورد مالی داشته باشیم باید این
برآوردهای مالی با احتیاط انجام شود.
این اصل برای این بنا نهاده شده است که برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی امید واهی درست نکند.
۴. اصل خصوصیات صنعت
صنایع
مختلف رویه‌های مجزا و متفاوتی با هم دارند. به موجب اصل خصوصیات صنعت،
برای هر صنعتی که دارای شرایط ویژه باشد می‌توان روشهای حسابداری خاص و
ویژه در نظر گرفت.
ویزگی‌های اطلاعات حسابداری
اطلاعات
حسابداری که در صورت‌های مالی منعکس می‌شود باید دارای خصوصیات زیر باشد
تا بتواند در فرایند تصمیم‌گیری استفاده کنندگان موثر باشد.
۱. مربوط بودن
اطلاعات موجود در صورت‌های مالی باید در تصمیم‌گیری‌ها موثر باشد و باعث شود که استفاده‌کنندگان بتوانند بر اساس آن تصمیم گیری کنند.
۲. قابلیت اعتماد
این اطلاعات باید قابل اعتماد و قابل اتکا باشند. عاری از اشتباه بوده و جانبدارانه نباشد.
۳. قابلیت مقایسه
این اطلاعات باید به نحوی باشد که امکان مقایسه موسسات و واحد‌های تجاری با هم و با سالهای مختلف را داشته باشد.
سیما مرادی