اینترنت پایگاه نو

هر چند درک انسان از جهان همیشه چندرسانه اى بوده؛ یعنى مى دیده، مى شنیده، لمس مى کرده، بو مى کرده و مى چشیده، اما روایت او از آنچه درک مى کرده تا همین نزدیکى ها فقط بر زبان و گفتار تکیه داشته است. روایت گرها هر چند همواره آرزوى باز ساختن همه ى صورت هاى یک واقعه را داشته اند اما براى زمانى طولانى تنها ابزارشان براى بیان مشاهداتشان اصوات و کلمات بوده است.

ابداع و افزودن فناورى هاى ارتباطی دیگر مانند نقاشى، خط، چاپ، عکاسى، تولیدِ تصاویر متحرک، ضبطِ صدا و بعد هم ادغام این توانایى ها، اندک اندک کار روایت گرى و گزارشگرى را دگرگون کرد و حاصل اش به صورت کتاب، روزنامه، مجله، رادیو، سینما و تلویزیون تا اواخر قرن بیستم تکامل پیدا کرد و شبکه هاى گوناگون اطلاع رسانى به مردم را به وجود آورد. اما هزینه هاى گزاف تولید در این رسانه ها مشارکت در استفاده از آنها را در انحصار گروه هاى قدرت نگه مى داشت و مردم عادى و روایت هاى ساده ی آنها در این شبکه گم بودند.

انفجار بزرگ اطلاعاتى در پایان قرن بیستم به صورت شبکه اینترنت دو کار مهم در زمینه ى گزارشگرى انجام داد. یکى این که فرصت ترکیب رسانه هاى موجود در یک قالب را ایجاد کرد و دیگر این که با فراهم کردن فرصت ارتباط گسترده ی مردمى، انحصار گزارشگرى را از صاحبان سرمایه و حکومت ها گرفت.

حاصل این شکسته شدن انحصار و تبدیل گزارشگرى به پدیده اى مردمى، انتظار از گزارشگر را نیز عوض کرد و تنوع زمینه هاى کار و گستره ى مطالب در هر زمینه، کارِ جلب خواننده را نیز بسیار دشوار کرد. برآیند این تحول اما پایان گزارشگرى حرفه اى نبود، بلکه شکل و نحوه ی ساخت آن را نو و به معنایى تکمیل کرد.

در این شکل نوین گزارشگرى که رسانه ی اصلى آن اینترنت است، مخاطبان از موجوداتى منفعل و اسیرِ گزارشگر به صاحبان رأى و قدرتى تبدیل شدند که با انتخاب یک مطلب به جاى مطلبى دیگر و یا با ابراز نظر فورى و بى پروا نسبت به محتواى یک سایت و یا با به چالش کشیدن دقت اطلاعات یک گزارش، توانى اگر نه برابر اما بسیار نزدیک به گزارشگر پیدا کردند.

گزارشگر آنلاین دیگر تمام وقتِ مخاطب اش را، از صبح اول وقت تا میزِ صبحانه و بعد در مسیر خانه تا اداره، براى خواندن یک گزارش چندین ستونى در روزنامه در اختیار ندارد. او باید در فرصتِ زمانىِ خیلى محدودى مجموعه اى از داده هاىِ بکر را به گونه ای جلوىِ کاربرِ اینترنت بگذارد که بر وسوسه ی او براى سرزدن به ایمیل اش در نیمه راه و دیدن یک ویدئو کلیپ در همان فاصله و دنبال کردن یک چت با دوستانش غلبه کند. او باید انواع گوناگونى از داده ها را چنان در کنار هم بچیند که کاربرِ اینترنت براى گشتن در بخش هاى مختلف گزارش او شوق و حوصله داشته باشد.

تنوع این داده ها یکى از جاذبه هاى اصلى گزارشگرى براى اینترنت است. گزارشگرى چندرسانه اى، Multimedia Journalism و Online Journalism، هم فرآیند پیدایش اینترنت و هم ابزار آینده ی گزارشگرى است. گزارش چندرسانه اى ترکیبى از رسانه هاى آشنا یعنى نوشته، عکس، صدا، تصویر متحرک، جدول و نمودار است.

همچنان که پیش تر گفتیم، نقش یک روزنامه نگار اینترنتی یا یک شهروند- روزنامه نگار هم شبیه هر روزنامه نگار دیگری است. او هم باید دقیق عمل کند؛ روشن بنویسد و بگوید؛ و از همه مهمتر مطلب اش کوتاه و منظم تهیه شده باشد.

چند گونه بودن ابزار ارتباط در این گزارش ها چیزی از مسئولیت های حرفه ای گزارشگر آنلاین کم نمی کند، اما به او این اجازه را می دهد که مثلا به جای نوشتن چندین پاراگراف در توضیح پوشش و آرایش شخصیت اصلی گزارش با گذاشتن یک عکس همه ی آن اطلاعات را به کاربر منتقل کند.

امروز بسیاری از روزنامه ها و مجلات معتبر جهان و حتی بسیاری از رادیوها و تلویزیون ها به نسخه های اینترنتی مجهز شده اند و گزارش ها و مطالب شان را دائما در صفحات اینترنت نیز منتشر می کنند. مراجعان این گونه رسانه ها در اینترنت گاهی چندین برابر مخاطب های پیشین آنهاست. مراجعان سایت روزنامه ی نیویورک تایمز به دفعات از خریداران نسخه های چاپی این روزنامه بیشتر است.

معمولا در مواردی که یک نشریه ی اینترنتی بخشی از یک رسانه ی دیگر است، گروه مشترکی از تهیه کنندگان و گزارشگران مطالب هر دو رسانه را فراهم می کنند. اما وسعت، سادگی و ارزانی تولید نشریات اینترنتی باعث شده است روز به روز تعداد بیشتری از گزارشگرهای غیروابسته به طور فردی یا گروهی به انتشار آنلاین روی آورند.

هرچند اینترنت به هر کسی امکان نشر مطالب اش را می دهد، اما فقط با شناخت ضوابط آن و نحوه ی برخورد کاربران با این رسانه است که می توان نشریه ای فراهم کرد که جالب توجه باشد و جمعی را که با آن همدلی و تشابه های سلیقه ای دارند، به دنبال کشید.

در تجربه معلوم شده است که گزارش های اینترنتی در مقایسه با گونه های مشابه چاپی باید خیلی کوتاه تر باشند. به خصوص در ارائه ی خبر، کم بودن تعداد کلمه ها اهمیت ویژه ای دارد. این روزها با تلفن های هوشمند و افزوده شدن مرورگرها به این تلفن ها، وظیفه ی مهم یک گزارشگر تنظیم تیتر مناسبی برای گزارش اش شده که در کمترین تعداد کلمه ها، بیشترین گیرائی و جاذبه را برای کاربرها داشته باشد.

در گزارشگری اینترنتی جایی برای کلمات مترادف و شگردهای پیچیده ی نگارش گری نیست. مطلب باید سرراست و زود کاربر را به خودش جلب کند. به همین دلیل بعد از تیتر خبر، اولین پاراگراف و محتوای آن  در یک گزارش حائز اهمیت زیادی است. براساس پژوهش ها در آداب اینترنت خوانی گفته شده است که یک مطلب خبری باید در  صد کلمه ی نخست مهمترین نکات را بگوید. البته پژوهش های تازه ای حاکی از این است که اندک اندک خواندن مطالب بلندتر هم در اینترنت از سر گرفته  شده و بازار دوباره ای پیدا کرده است.

معمولا در مورد تنظیم متن یک گزارش برای اینترنت استفاده از یک ساختار هرمی واژگونه پیشنهاد می شود. به این معنی که اطلاعات مهمتر باید در ابتدای مطلب و اطلاعات کم اهمیت تر در ادامه ی آن ارائه شود. این شکل ارائه، همان طور که پیش تر هم گفته شد، با شتابزدگی کاربران اینترنت برای جذب اطلاعات همخوانی دارد.

اینترنت یک مرجع باز است که کاربر می تواند دائما و به میزانِ علاقه اش در آن عمیق تر شود و اطلاعات گسترده تری را جمع آوری کند. از این منظر گردش و مطالعه در اینترنت بیشتر شبیه خواندن مقاله هاست تا کتاب خواندن. یک گزارش خوب در اینترنت مبانی یک جستار را فراهم می کند. وظیفه اش مطرح کردن سوال است و یافتن پاسخ را برعهده ی کاربر می گذارد. در مسیر این جستار دادن سرِنخ هایی که کاربر را به دامنه های اطلاعاتی تازه ای ببرد بسیار کارآمد است. دادن پیوست به صفحات و سامانه های اینترنتی دیگری که در زمینه ی گزارش اطلاعاتی دارند راه متداول این کار است.