ضرورت‌های گزارشگری‌ چندرسانه‌ای

براى تهیه یک گزارش چندرسانه اى خوب باید مطمئن شد که عناصر دیدارى و شنیدارى گوناگونى براى آن وجود دارد. این عناصر و پیچیدگی و جذابیت بافت آنها در هم است که گزارشی را برجسته و متفاوت می کند.

در گزارشگری هم مثل داستان نویسی نحوه ی برخورد، نگارش و همگذاری یک گزارش است که آن را خوب یا بد می کند. یکی از دلائل این موضوع وجود عوامل مشترک میان یک گزارش با یک داستان یا فیلم است.

داستان تخیلی خوب ترکیبی است از شخصیت های جذاب و به خوبی توصیف شده، حوادث مهیج، برخوردها، تضادها، رویدادهای پیش بینی نشده و گهگاه خوشی ها یا اندوه های بزرگ. یک گزارش هم به همین عوامل برای جذاب تر شدن و جلب مخاطب نیاز دارد. تفاوت اصلی در این است که گزارش باید در محدوده ی آنچه واقع شده باقی بماند.

مشکل این است که رویدادهای واقعی نقطه ی شروع و جریان و پایان مشخصی ندارند و معمولا ساختار آنها نامنظم است. شخصیت ها در زندگی واقعی الزاما نقش شان را پیوسته و خوب بازی نمی کنند و فاصله ی میان نقش بازی کردن و واقعیت زندگی شان به هم ریخته است.

این آشفتگی در زندگی و در طول زمان قابل درک است، اما در گزارش کردن یک رویداد قابل استفاده و تعقیب نیست. گزارش هم باید مثل داستان تخیلی نقطه ی شروع، جریان و پایان مشخصی داشته باشد. گزارشِ خوب برای بیان غیرمغشوش و قابل درک یک واقعه  باید از روش های داستان پردازی استفاده کند.

البته گزارشگر نمی تواند اصل حوادث و مسیر وقایع را دستکاری کند، اما باید خط روائی مناسب و مفهومی برای داستان اش پیدا کند و ماجرا را به دقت و از بیشترین زاویه های ممکن ارائه کند تا تصویری حتی الامکان کامل و جامع از موضوع را بدون آن که ملال آور و خسته کننده بشود به مخاطب منتقل کند. فوت و فن داستان پردازی در اینجا به کار گزارشگر می آید.

اما گزارشگر چندرسانه ای اسباب دیگری نیز در اختیار دارد که به کار او در آسان فهم کردن موضوع و انتقال بیشترین اطلاعات در کمترین کلام کمک می کند. گزارشگر آنلاین امکان افزودن عکس، صدا، فیلم، نقشه و آمار را برای بیان سریع و ساده ی یک وضعیت و نمایش گوشه های متفاوت یک رویداد را در اختیار دارد.

البته حتی در گزارشگری چندرسانه ای هم نحوه ی نگارش و توانائی گزارشگر در پرداخت داستانی مطالب اش نقش مهمی دارد. اما رمز و کلید خاصی به جز «خواندن، خواندن، خواندن، نوشتن، نوشتن و نوشتن» وجود ندارد که کسی را داستان نویس یا  گزارشگر زبده ای بکند. تکرار تجربه های خواندن و نوشتن راهگشای نویسندگی و گزارشگری است.

آنچه قابل آموزش و آموختن است، روش ها و فنونی است که مثلا چگونه مخاطب را در همان سطرهای اول نوشته به موضوع گزارش جذب کنید و یا با چه نوع گریزهایی او را از نیمه کاره رها کردنِ گزارشِ خودتان و رفتن به جاها و صفحه های دیگر باز بدارید.

برای این منظور گزارشگر باید خواسته ی مخاطب اش را بشناسد و اولا موضوعی متناسب با این خواست برای گزارش اش انتخاب کند و ثانیا به سوال های احتمالی مخاطب اش پاسخ بدهد. در نتیجه اولین کارِ یک گزارشگر جمع آوری بیشترین اطلاعات ممکن در یک زمینه و سپس تنظیم و انتقال آن اطلاعات به شکلی مفهوم و جالب به مخاطبان اش است.

اما نقش گزارشگر فقط نقشی منفعل و ابزاری در جمع آوری اطلاعات  نیست، بلکه از راه گزینش های او از زوایای یک موضوع است که مخاطبان فرصت می یابند مسیر یک رویداد را در حداقل وقت اما با دقت و درستی دنبال کنند. طرح پرسش های مناسب و هوشمندانه از جانب گزارشگر است که به بازشدن گره های یک داستان کمک می کند.

گزارشگری، یافتن پاسخ برای سوال های کلیدی ای است که پیش تر از آنها حرف زده ایم: کی، چی، کِی، چرا، کجا، و چطور. هر گزارشی چه به شکل متن و چه به صورت ترکیبی از متن، تصویر، صدا، و نقشه ها، باید پاسخگوی این سوال ها باشد.

این ها سوال هایی است که معمولا برای همه ی ما وقتی می خواهیم موضوعی را بفهمیم، مطرح است و همین سوال هاست که مخاطب ها مایلند گزارشگر به آنها پاسخ بدهد.

اولین جمله ی یک گزارش بسیار حساس است. معمولا با همان یکی دو جمله نخست است که مخاطب تصمیم به پی گرفتن یک داستان یا رها کردن آن می گیرد. هر چه آن جمله ها در دادن اطلاعات کامل تر باشند، تصمیم گیری برای مخاطب آسان تر می شود و احتمال نادیده گرفتن یک گزارش به دلیل نارسا بودن مقدمه اش کمتر. به خصوص در گزارش آنلاین باید در نظر داشت که همین سطر خلاصه و حداکثر یک یا دو پاراگراف اولیه است که احتمالا در صفحه ی اصلی نشان داده می شود ‪ و تصمیم گیری برای پی گرفتن موضوع در همین فرصت کوتاه صورت می گیرد.

از این رو این جمله یا پاراگراف  باید به خودی خود کاملا رسا و مفهوم باشد و به روشنی بگوید که گزارشگر چه چیزی برای مخاطب فراهم کرده و به مخاطب فرصت بدهد که تصمیم بگیرد آیا گزارش را دنبال خواهد کرد یا نه. تمرین خوبی در این زمینه مراجعه به سایت های معتبر خبری و خواندن عناوین گزارش ها و خلاصه ی آنها در صفحه ی اول است. ببینید خلاصه های درج شده در این صفحات به سوال های اصلی جواب داده یا نه و حُسن یا عیب هر کدام را بررسی کنید.

مثلا اگر به  این یک سطر خبر نگاه کنید، می بینید تمام اطلاعات در همین سطر کوتاه آمده است: «روز گذشته برخورد دو قطار در بمبئی به علت خرابی سیستم کنترل خطوط راه آهن بیست نفر را کشت.»

کی: بیست نفر
چی: کشته شدند
کِی: دیروز
چطور: در اثر برخورد دو قطار
کجا: در بمبئی
چرا: به علت خرابی سیستم کنترل خطوط راه آهن

بعضی اوقات «چرا» و «چطور» در یک رویداد یکی هستند. بعضی وقت ها هم به جای «چرا» باید «چندتا» و «چه مقدار» را گذاشت.

اما در گزارشگری چندرسانه ای، خواسته های مخاطب از این اطلاعات اصلی فراتر می رود. مثلا وقتی گزارشی در باره ی یک نقاش تهیه می کنید، نمونه ای از نقاشی های او بخشی از «چی» و «چطور» گزارش شماست. یا صفحه ها در کیفیت نوازندگی جلیل شهناز صحبت کردن جای یک تکه صدای تارنوازی او را نمی گیرد.

اگر با هنرمندى مصاحبه مى کنید، حتما اجازه ی استفاده و نمایش نمونه هایی از کارش را بگیرید. اگر از یک محل گزارش مى دهید، نقشه ی آنجا، تصویرهایی از محل، جزوه هایی از تاریخ آن را فراهم کنید. از عکس و تفصیلات قدیمى نسخه بردارى کنید و در مجموع فضاى کاملی در اطراف موضوع تان بسازید.

نوع این سوال ها و جهت ادامه ی توضیح های یک گزارشگر را مخاطب های او تعیین می کنند. خبر یا گزارش در خلاء اتفاق نمی افتد. باید خطاب به کسی و متناسب با خواست های آنها تنظیم شود. اگر آنچه گزارش می کنید برای مخاطب شما جذاب نباشد، ارزش گزارش کردن ندارد. اشاره ی کوتاهی به شناسایی مخاطب در اینجا بی مورد نخواهد بود.

مخاطب شما می تواند کسانی در سطح بین المللی، ملی، استانی، شهری، محله ای و یا حتی محدوده ای کوچک از آشنایان شما در کوچه ی محل زندگی تان باشد. ممکن است جمعی با بافتی پراکنده و با سابقه و علائق متفاوت باشند یا با نقطه ی توجهی متمرکز بر یک موضوع خاص.

مخاطب های بین المللی یک سایت می توانند گروهی تخصصی اما کلی مثلا علاقمندان به ورزش باشند یا جمع ویژه ای که به ورزش شمشیربازی علاقمند هستند یا کسانی که لباس ها و وسائل شمیشیربازی می فروشند.

شما باید مخاطب خود را بشناسید و مطالب درخور و مربوط به آنها را فراهم کنید. یادتان باشد که اگر گزارش شما به آنها مربوط نباشد آن را نخواهند دید.

گاهی اوقات گزارش هایی که برای عموم تهیه شده اند با اندکی پژوهش بیشتر می توانند به گزارش های ویژه برای گروه های تخصصی تبدیل شوند. آنچه در ساخت گزارش اهمیت دارد تازگی برخورد با مسأله و جذابیت آن است. تازگی، اما الزاما، به معنای بی سابقه بودن نیست.

تازگى و نونگارى هیچ تناقضى با شنیدنى/ دیدنى بودن ندارد. اصل هشیارانه نگاه کردن و پیدا کردن گوشه هاى ناگفته در یک داستان است. حتی اگر داستانى بارها گفته شده باشد.