تفکر خلاق -مقدمه

تمرکز آنچه در آموزش رسمی به عنوان چطور فکر کردن آموزش داده می شود (اگر اساسا چنین مباحثی آموزش داده شود!)، بیشتر روی مهارت های تحلیلی و نحوه شناختن خواسته، پیدا کردن یا دنبال کردن یک روند منطقی برای یافتن «پاسخ» است. حذف گزینه های نادرست و رسیدن به یک جواب درست.

روش دیگری هم برای فکر کردن هست. روشی که تمرکز آن بر روی پروراندن ایده هاست، ایجاد احتمالات مختلف و جستجو برای پاسخ های درست به جای یک پاسخ درست.

هر دوی این روش ها می توانند موفق و کارآمد باشند ولی دومی در طول تحصیلات رسمی و بعد هم آکادمیک نادیده گرفته می شود.

این دو روش تفکر را ممکن است بتوان از روی بعضی خصوصیاتشان که در زیر به آنها  اشاره شده  از هم متمایز کرد:

تفکر انتقادی	تفکر خلاق
تحلیلی	تولیدی
عمودی	افقی
احتمالات	امکان ها
قضاوت	قضاوت غیر قطعی
بخش چپ مغز	پخش راست مغز
کلامی	تصویری/ تجسمی
استدلال	نوآوری
بله، اما	بله و

در جریان حل مشکل، هر دوی این شیوه ها مهم هستند. در وهله اول ما مشکل را تحلیل می کنیم، سپس باید راه حل های ممکن را بپرورانیم و در قدم بعدی بهترین راه حل را انتخاب و اجرا کنیم. در آخر هم باید کارآمدی و موثر بودن راه حل مان را ارزیابی کنیم.

همانطور که می بینید، طی این جریان آمیزه ای از دو روش تفکر (انتقادی و خلاق) را به کار می گیریم و در حقیقت این دو روش مستقل از هم نیستند. فقط مسئله این است که یکی از این دو شیوه تفکر در سیستم آموزش رسمی مورد بی مهری قرار می گیرد و کمتر تفکر خلاق را یاد می گیریم، تمرین می کنیم و به کار می بندیم.

 

تفکر خلاق، یک توانایی است
ساده ترین تعریف خلاقیت، توانایی تصور و خلق چیزی جدید و نو است. به زودی خواهیم دید که خلاقیت، توانایی خلق از هیچ نیست، بلکه توانایی پروراندن ایده های جدید از راه ترکیب، تغییر یا بازنگری ایده های موجود است.

شاید باورتان نشود اگر بگویم همه به صورت بالقوه، توانایی خلاقیت دارند. بهترین مثال اثباتش بچه ها هستند. در بزرگسالان، خلاقیت در چرخه آموزش رسمی سرکوب می شود، ولی از بین نمی رود و هر آن اراده کنیم بیدار می شود. آنچه برای بازیافتن خلاقیت لازم است کمی تعهد و زمان است که به آن اختصاص داده شود.

 

خلاقیت یک روند تدریجی است
آدم های خلاق، برای تقویت ایده ها و راه حل ها به سختی تلاش می کنند تا تغییرات و پیشرفت تدریجی در امورشان ایجاد کنند. بله، درست برخلاف تصور خیلی از ما که خیال می کنیم خلاقیت مثل یک جرقه و با کمترین زحمت به ناگاه از راه می رسد و کارها را به بهترین شکل سر و سامان می دهد.

آنچه به واقعیت نزدیک تر است این است که در شرکت ها، خالق یک نوآوری حتی در مرحله بازاریابی شرکت نمی کند چرا که همچنان باید بر روی بهتر کردن و پیشرفت آن محصول یا فناوری متمرکز کند.

داستان پدید آمدن یادداشت های زرد رنگ چسب دار (پست-ایت Post-it®) که تقریبا همه ما دیده و حتی شاید هر روز برای یادداشت هایمان از آنها استفاده کنیم و روی میز، کامپیوتر، آینه و در یخچال مان پر از این یادداشت های چسبدار باشد، جالب است.

یادداشت های پست-ایت، محصولی از قبل برنامه ریزی شده نبودند.

هیچکس فکر نکرده بود چقدر خوب می شود یادداشت هایی باشد که خودشان چسب داشته باشند و به هر جا بخواهیم آنها را بچسبانیم و بعد ساعت ها وقت بگذارد و بی خوابی بکشد تا چنین یادداشتی اختراع کند.

داستان اینگونه بوده که مردی به نام اسپنسر سیلور در سال ۱۹۷۰ در آزمایشگاه کارخانه ای که در آن کار می کرد سرگرم تحقیق در مورد ساخت یک چسب قوی بود. او یک چسب قوی تولید کرد اما همچنان از سایر چسب های تولیدی آن کارخانه ضعیف تر بود. آن چسب به راحتی به اشیا می چسبید و از آنها جدا می شد. در آن زمان هیچکس نمی دانست با چنین محصولی چه کند.

چهار سال بعد، دانشمند دیگری از کارکنان همان کارخانه، آرتور فرای، می خواست در مراسم مذهبی روز یکشنبه در کلیسا سرودی بخواند و هر چه سعی می کرد ماژیکش را بعنوان نشانه زیر خطوط نت ها بگذارد، ماژیک می افتاد و سرجایش نمی ماند. او در آن لحظه به یاد چسب ساخت همکارش سیلور افتاد و کمی از آن را به سطح ماژیک مالید. نتیجه عالی بود!

با یک چسبی که خیلی قوی نبود ماژیک به راحتی به کاغذ چسبید و به راحتی از آن جدا شد بدون اینکه کاغذ را خراب کند!

کارخانه در سال ۱۹۸۰، یادداشت های پست-ایت را به دنیا عرضه کرد و امروزه همه ما آن را می شناسیم و چه بسا مصرف کننده آن باشیم.

در دنیای امروز خلاقیت و عرضه راه حل های نو و بدیع فقط وظیفه انحصاری هیات های تصمیم گیرنده در ادارت و موسسات نیست. همه ما در زندگی کاری و شخصی برای اینکه سوار بر مشکلات مان باشیم و رشته کار از دست مان رها نشود و در گردش رقابت عقب نمانیم، می خواهیم و می توانیم تولیدکننده و عرضه کننده راه حل های خلاق و تفکر خلاق باشیم.

حالا اولین سوالی که باید از خودمان بپرسیم این است که «شیوهایی که در حال حاضر دنبال می کنیم آیا به خودمان و اطرافیان مان برای تولید فکر و شیوه های جدید کمک می کند؟» به این سوال و پاسخ آن باید خوب فکر کرد.

سوال بعدی این است که چه کنیم تا به تولید فکر و ایده برسیم؟

حتما هر کدام از شما دلایلی برای انتخاب این دوره دارید که البته مهمترین آن بالابردن توانایی خودتان در خلق ایده و راه حل های نو و خلاقانه است. این دوره با بهره گیری از تجربه مدرسین و مواد مختلف آموزشی در این زمینه به شما کمک می کند تا در این حوزه هر چه بیشتر توانمند شوید.

چنانچه جزو آن دسته آدم هایی هستید که تلاش موثری برای بها دادن، بالندگی و افزایش تاثیر تفکر خلاق نمی کنید و نسبت به بالابردن مهارت و توان خود در این حوزه هم بی تفاوت هستید،

بدانید و آگاه باشید که ممکن است از چرخه رقابت بیرون بمانید!

آنچه برای شروع تمرین تفکر خلاق لازم داریم:

• پس زدن راه حل های استاندارد حل یک مشکل
• بررسی مشکل از ابعاد و زوایای مختلف
• تجربه روش های مبتنی بر آزمایش و خطا
• نگاه و توجه به آینده
• اعتماد به نفس و اعتماد به قضاوت خودمان