درس اول - پادکست چیست؟

ورود شما را به دوره آموزشی پادکست درسنامه خوش آمد می‌گوییم. در این دوره قصد داریم قدم به قدم همراه یکدیگر باشیم تا با پادکست، کاربرد‌ها و شیوه استفاده از آن آشنا شویم و با معرفی و آماده‌سازی امکانات لازم، تا ساخت و انتشار آن در گستره وب و تبلیغ و ترویج پادکست‌تان با شما بیاییم. امیدواریم پس از اتمام این دوره بتوانیم شنونده پادکست‌های عالی و دائمی شمایی باشیم که حرفی برای گفتن دارید.

تاریخچه و مفهوم پادکست
اجازه دهید در اولین قدم به معنی کلمه پادکست و تاریخچه آن بپردازیم. شیوه کار پادکست به این صورت است که فایل‌های صوتی، تصویری یا چند رسانه‌ای که توسط افراد تولید شده‌اند، بر روی سرور خدمات‌دهنده ذخیره می‌گردند. آن‌گاه شنونده یا بیننده با استفاده از اپلیکیشن‌های ویژه‌ای بر روی رایانه یا ابزار تلفن همراه خود که به پادکچر ( (Podcatcherمشهورند، به این فایل‌ها دست می‌یابد. می‌تواند آن‌ها را بصورت آنلاین ببیند، به هر یک از فایل‌ها دسترسی داشته باشد و آن‌ها را دانلود کند. این فرآیند می‌تواند به صورت خودکار انجام شود و فایل‌ها اتوماتیک‌وار دانلود شوند. سپس این فایل‌ها به صورت آفلاین و بدون نیاز به اینترنت قابل استفاده‌اند. البته در این مراحل همراهی برنامه‌های پادکچر الزامی نیست و‌‌ همان مرورگر رایانه شما هم برای بهره بردن از یک پادکست، کفایت می‌کند.

این شیوه تولید محتوای دیداری و شنیداری کاملا با سبک و سیاق شبکه‌های رادیو و تلویزیونی متفاوت است. در آنجا حرکت به شکل عمودی است و گروهی به تولید محتوا پرداخته و آن را از طریق ابزار اختصاصی‌شان در اختیار بقیه قرار می‌دهند. اما در پادکست، تکنولوژی در اختیار شخص یا گروه خاصی نیست. در واقع اینجا با یک رسانه افقی سرو کار داریم که تهیه‌کننده‌ها، مصرف‌کننده هم هستند و مصرف کنندگان می‌توانند تهیه کننده هم بوده و با یکدیگر به تعامل بپردازند.

تعریف و نامگذاری
طبق تعریف ویکی پدیا، پادکست (Podcast) یکی از انواع فایل و محتواهای دیجیتال است که به صورت مجموعه دنباله‌داری حول یک موضوع مشخص تولید می‌گردد. این مجموعه می‌تواند متشکل از صدا، ویدیو، پی‌دی‌اف یا فایل‌های‌ ایپاب باشد که از طریق RSS قابل دانلود بوده یا اینکه به صورت مستقیم و آنلاین روی رایانه و ابزار تلفن همراه کاربر پخش گردد.

پادکست یک نو واژه است که به گفته برخی، از عبارات Broadcast به معنی انتشار و پخش گسترده و Pod تشکیل شده است. واژه Pod اشاره به ابزار iPod دارد، زیرا از ابتدای شهرت پادکست‌ها، بیشتر افراد آن‌ها را روی ابزارهای پخش موسیقی قابل حمل گوش می‌دادند. البته گروهی هم این واژه را مخفف عبارت Personal On-Demand Narrowcasting می‌دانند. اولین بار نام پادکست در فوریه ۲۰۰۴ توسط «بن همرسلی» در روزنامه گاردین مطرح شد. وی چندین نام برای این رسانه نوپا پیشنهاد کرد که پادکست بیشتر مورد اقبال واقع شد.

تاریخچه
در ابتدا برخی گروه‌های مستقل و البته برخوردار از پشتوانه مالی یا حرفه‌ای به تولید برنامه‌های صوتی و عرضه آن در اینترنت پرداختند. پس از موفقیت برخی از آن‌ها آدام کوری، مجری شبکه تلویزیونی‌ ام تی وی با همکاری داو وینر (برنامه نویس فیدهای (RSS شیوه‌ای را برای ارسال و سینک خودکار محتوای صوتی بر روی ابزارهای موسیقی پرتابل ابداع کردند.

اولین اپلیکیشن برای استفاده از این فرآیند، iPodderX بود که توسط آگوست ترومتر و ری اسلاکینسکی تولید شد. از دهه ۱۹۳۰ با شروع داستان رادیو، همیشه برنامه‌های خبری و گفتگو‌ها طرفداران خود را داشته‌اند. و امروزه به لطف قابلیت‌ها و تکامل اینترنت، با سخت افزار و نرم‌افزارهایی بسیار آسان، پادکست‌های صوتی کارکردی همانند رادیو را بر عهده دارند.

داستان پادکست‌ها از زمانی جدی شد که اپل برنامه آیتیونز ۴.۹ را در ژوئن ۲۰۰۵ با قابلیت پشتیبانی از پادکست‌ها عرضه کرد. اگر چه این کار دریافت پادکست‌ها را بسیار آسان‌تر نمود، اما به ادامه کار برنامه‌های دریافت پادکست برنامه‌نویسان مستقل هم پایان داد. از فوریه ۲۰۰۵ تا نوامبر ۲۰۰۶ درخواست‌هایی برای ثبت تجاری نام Podcast به اداره پتنت و نام تجاری آمریکا ارسال شد که هیچ کدام مورد تصویب قرار نگرفت و در ‌‌نهایت، در نوامبر ۲۰۰۶ این کلمه به عنوان یک عبارت عمومی آزاد اعلام گردیده و ثبت تجاری آن ممنوع شد.

انواع پادکست
۱- پادکست‌های ویدیویی
پادکست ویدیویی که گاهی به اختصار ویدیوکست (Videocast) هم نامیده می‌شود، شامل کلیپ‌های ویدیویی است. این عنوان گاهی نیز برای سریال‌های تلویزیونی اینترنتی به کار می‌رود.
آغاز محبوبیت ویدیوکست، کلیپ‌های ویدیویی کوتاهی بودند که به صورت آنلاین منتشر می‌شدند. این کلیپ‌ها معمولا بخشی از یک برنامه ویدیویی طولانی‌تر بودند. کم کم سایت‌های زیادی به عرضه این کلیپ‌های ویدیویی کوتاه در کنار پادکست‌های صوتیشان روی آوردند. البته بیشتر کلیپ‌های ویدیویی امروزی خودشان به صورت مستقل یک برنامه با اجرای کامل هستند که ضبط و پخش آن‌ها توسط افراد عادی انجام می‌شود و روز به روز نیز محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند.
از ویدیوکست در تلویزیون‌های اینترنتی یا Web TV هم به صورت گسترده استفاده می‌شود. پادکست‌های ویدیویی معمولا برنامه‌های کوتاهی با زمان ۲ تا ۹ دقیقه در هر قسمت هستند. آن‌ها معمولا در تبلیغات یا توسط ویدیو بلاگر‌ها، روزنامه نگاران، خبرنگاران و فیلمسازان آماتور مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۲- پادکست‌های افزوده
در این پادکست از همراهی تصاویر و عکس‌ها با صدا بهره برده می‌شود. برخی آن را «گزارش چند رسانه‌ای» و گاهی گزارش تصویری می‌خوانند. این پادکست می‌تواند شامل بخش بندی، لینک و انواع تصاویر نقاشی، عکس و... باشد. همگی این محتوا توسط برنامه یا ابزار خاصی به نمایش درآمده و سینک می‌شوند. در این نوع از پادکست، تمامی محتوا، لینک، عکس و... به همراه صدا در یک پنجره و به صورت مرتبط با یکدیگر به نمایش در آمده و پخش می‌شوند. این شیوه بیشتر برای ارائه محتوا و آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته برخی خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری هم از آن بهره می‌برند. یکی از نمونه‌های خوب فارسی را می‌توان سایت جدید آنلاین دانست.

۳- پادکست‌های داستانی
 این پادکست‌ها را بیشتر با نام «کتاب صوتی سریالی» یا «پادکست کتاب صوتی» یا «کتاب گویا» می‌شناسیم. در حقیقت یک فرمت ادبی هستند که از ادغام مفهوم پادکست و کتاب صوتی به دست می‌آیند. مانند رمان‌ها و داستان‌های مرسوم، یک پادکست داستانی، یک قصه ادبی طولانی است. با این تفاوت که در اینجا داستان در بخش‌های مختلف به صورت صوتی ثبت شده و در بازه‌های زمانی مشخص به صورت آنلاین منتشر می‌شود. و احتمالا در پایان به صورت یک کتاب صوتی (Audiobook) و حتی کتاب چاپی هم عرضه خواهد شد.
این شیوه انتشار می‌تواند شامل آثار جدیدی شود که تا کنون اصلا به صورت چاپی منتشر نشده‌اند، یا اینکه مشمول آثار ادبی کلاسیکی باشد که بار‌ها تجدید چاپ شده‌اند و اکنون به این صورت و به مرور زمان قرار است تبدیل به کتاب صوتی شوند. در پادکست‌های داستانی هم همانند کتاب‌های صوتی ممکن است همچون یک اجرای رادیویی شخصیت‌ها توسط چند صداپیشه (Voice Actor) خوانده شوند و از افکت‌های صوتی استفاده گردد، یا اینکه تمام کتاب را یک نفر بازخوانی کند و تنها افکت‌های کمی به گوش برسد. شاید هم خبری از هیچ افکت صدایی نباشد.
پادکست‌های داستانی بیشتر در وبلاگها پخش می‌شوند و طی زمان‌بندی مشخص هفتگی یا ماهانه عرضه می‌گردند. برخی نویسندگان از عرضه کتابشان به صورت پادکست داستانی، به عنوان شیوه‌ای تبلیغی برای معرفی آن به خواننده و جلب خریدار جهت نسخه چاپی بهره می‌برند.
 

تا اینجا با داستان پادکست، تاریخچه و انواع آن آشنا شدیم. اگر شما هم به این موضوع علاقه‌مند شده‌اید و می‌خواهید در این مورد بیشتر بدانید، یا اینکه برای خودتان یک پادکست جمع و جور راه اندازی کنید، در درس‌های آینده با ما همراه باشید.