درس ۵- روش‌های تقویت حافظه

خسته نباشید! این آخرین درس از این مینی دوره درسنامه خواهد بود! همانطور که می‌دانید، تمرکز حواس و قدرت حافظه به طور دو جانبه بر روی هم تاثیر می‌گذارند. در صورتی که شما دارای تمرکز حواس قوی باشید، قدرت حافظه شما هم بهتر خواهد بود.

در این درس به بررسی راه‌هایی خواهیم پرداخت که تاثیر مستقیم در افزایش میزان حافظه شما و در نتیجه تمرکز بهتر خواهند داشت.

 

روش تداعی معانی
در این روش مطالب را به طریقی وارد حافظه خود می‌کنید که با یادآوری هر یک، مطالب دیگری را به صورت زنجیره‌ای به یاد بیاورید. به عنوان مثال با به یاد آوردن آب به یاد باران می‌افتید یا با به یاد آوردن برف به یاد رنگ سفید می‌افتید.

برای موضوعات درسی سعی کنید موارد مورد مطالعه خود را به زندگی واقعی خود نزدیک سازید. به عنوان مثال کاربرد فیزیک و یا شیمی را در زندگی روزمره خود بیابید تا به یاد آوردن مجدد آنها آسان‌تر باشد.

 

پیش سازمان‌دهنده
پیش سازمان‌دهنده به بیان مقدماتی درباره موضوع یادگیری گفته می‌شود که موجب سازمان‌دهی ذهنی شده و چارچوب ذهن را برای پذیرش مطالب جدید و یادگیری بهتر آماده می‌کند.

این مقدمات پیش از آموزش تفصیلی مطلب به یادگیرنده ارائه می‌شود تا او را با مفاهیم کلی آشنا و ذهن دانش‌آموز را برای ورود به جزییات بیشتر آماده کند. ارائه این اطلاعات مقدماتی موجب می‌شود دانش‌آموز مطالب را در حافظه خود بهتر طبقه‌بندی کرده و یادآوری مطالب نیز آسان‌تر می‌شود.

 

مطالعه با فاصله و برنامه ریزی شده
در این روش دانش‌آموز منابع درسی را تقسیم و چند بار آنها را مرور می‌کند. زیرا حفظ کردن یکباره مطلب موجب خسته شدن سریع‌تر ذهن، عدم تمرکز حواس و پایین آمدن راندمان حافظه می‌شود.

 

روش بند به بند

درس ۴- روش‌های بهبود تمرکز حواس در مطالعه

در درس‌های گذشته با دلایل عدم تمرکز، از جمله حواس‌پرتی و خیال‌بافی و همچنین شیوه‌های مقابله با آن آشنا شدید. در این درس به روش‌های بهبود تمرکز حواس در مطالعه می‌پردازیم.

 

یادداشت برداری
یادداشت‌برداری یکی از روش‌های موثر و کارآمد برای افزایش تمرکز حواس است که باعث می‌شود تمام افکار بر روی یک نقطه متمرکز شوند.

یادداشت‌برداری فقط به معنای آن نیست که خلاصه‌ای از اتفاقات و رویدادها را نوشت، بلکه خود یک فرآیندی است که قابلیت‌ بهبود تکنیک‌های تمرکز بر مطالعه را دارد و به دلیل آنکه یک نوع «تکرار کردن» به شمار می‌رود، سبب متمرکز شدن حواس و به خاطر سپردن مطالب می‌شود. همچنین باعث می‌شود که شما از حالت غیرفعال در کلاس (و یا هر کاری- مثل مطالعه) خارج شوید و شروع به فعالیت نمایید.

یادداشت‌برداری مراحل مختلفی دارد. ما در اینجا به یادداشت‌برداری در کلاس می‌پردازیم. این مراحل قبل از شروع کلاس درسی شروع می‌شود.

۱- مرحله آماده‌سازی
جزوه و کتاب خود را به صورت خلاصه بخوانید تا برای موضوع کلاس آمادگی داشته باشید. یادداشت‌های قبلی را که در جلسات قبل برداشته‌اید مرور کنید تا ذهن شما برای یادگیری مطالب جدید آماده شود. مرور اطلاعات گذشته به شما کمک می‌کند که اطلاعات جدید، سریع‌تر و بهتر در مغز شما ذخیره شود.

سپس اطمینان حاصل کنید که تمام وسایل مورد نیاز کلاس را به همراه دارید تا اضطراب بی‌مورد به شما وارد نشود. توجه داشته باشید که همه این موارد اعم از آمادگی ذهنی و آمادگی فیزیکی به این منظور انجام می‌شود که ذهن شما را برای فرآیند یادگیری آماده سازد و انگیزه و علاقه در فکرتان را افزایش دهد.

٢- مرحله یادداشت‌برداری
چندین نکته را هنگام یادداشت‌برداری باید رعایت کنید. حتما دقیق و خوانا بنویسید. سعی‌ کنید که نکات را همزمان با تدریس معلم، تا حد امکان مرتب بنویسید که بعدا در پیدا کردن نکات مرتبط دچار مشکل نشوید. همه اطلاعات مهم را یادداشت کنید و دقت کنید که نکته مهمی را از دست ندهید.

٣- بازبینی یادداشت‌ها
بلافاصله بعد از اتمام کلاس یادداشت‌های خود را مورد بازبینی قرار داده و مشکلات آن را رفع کنید. اطمینان حاصل کنید که این یادداشت‌ها قابل فهم و کامل هستند. در صورتی که قسمتی از یادداشت خود را متوجه نمی‌شوید سعی کنید با کمک استاد و یا پرسش از دوستان‌تان آن را رفع کنید.

۴- طرح پرسش
از روی یادداشت‌های خودتان شروع به طرح پرسش کنید. پرسش‌ها را به صورت کامل بنویسید. این پرسش‌ها بعدا برای بهتر فهمیدن مطلب به شما کمک خواهند کرد. به کیفیت پرسش‌ها بیشتر از کمیت آنها بها دهید. پرسش‌ها را طوری طراحی کنید که تمام مطالب درسی را در بر بگیرد.

۵- آزمون
اکنون نوبت فرستادن این اطلاعات به حافظه بلندمدت است. با پاسخ دادن به پرسش‌هایی که طرح کرده‌اید به ذهن‌تان کمک کنید تا مطالب را به خاطر بسپارد.

دو روش متداول برای این کار وجود دارد. اول اینکه از همکلاسی‌هایتان کمک بگیرید. یادداشت‌ها را به یکی از آنها داده و از او بخواهید که از شما سوال کند.

در روش دوم یک تکه کاغذ روی یادداشت خود قرار دهید و به پرسش‌هایی که در حاشیه یادداشت خود نوشته اید پاسخ دهید. این کار را چند بار برای هر پرسش انجام دهید تا مطمئن شوید که تسلط کامل روی مطلب پیدا کرده‌اید.

درس ۳- خیال‌بافی و روش‌های مقابله با آن

یکی از مشکلات مهم و اساسی هنگام مطالعه یا هنگام حضور در کلاس (و یا هر کار دیگر که نیاز به تمرکز دارد) خیال‌بافی است. حتما برای شما هم پیش آمده که در کلاس درس ناخودآگاه توجه‌تان در جای دیگری سیر می‌کند و تخیلات شخصی اجازه دنبال کردن مطالب داخل کلاس را به شما نمی‌دهد.

خیال‌بافی در صورتی که یک مشکل همیشگی باشد باعث مشکلات زیادی در روند یادگیری فرد می‌شود. بخصوص در میان دانش‌آموزان باعث افت تحصیلی شده و باعث تلف شدن استعدادهای انسان می‌شود.

در خیال‌بافی توجه فرد خیالباف از اطراف خود پرت شده و معطوف به افکار برآمده از تصورات و حافظه می‌شود. خیال‌بافی معمولا در نوجوانان فراگیرتر از دیگر گروه‌های سنی است. دلیل آن هم درگیری‌های احساسی است که نوجوانان در این سن با آن برخورد می‌کنند. معمولا این مشکل در کلاس درس مشهودتر است.

هر چند که مخاطبان درسنامه می‌توانند از گروه‌های مختلف سنی باشند، اما ما برای نمونه، گروهی از دانش‌آموزان را انتخاب و بررسی کردیم و به همین دلیل به علت‌های خیال‌بافی در کلاس درس می‌پردازیم. خیال‌بافی می‌تواند در هر جایی (از مطالعه گرفته تا کار یک مکانیک بر روی خودرو) صورت بگیرد. بنابراین می‌توان این علل را به کارهای دیگر نیز بسط داد.

 

علل خیال‌بافی در کلاس درس
- رفتار و شخصیت معلم در کلاس و روش تدریس او: نوع برخورد معلم با دانش‌آموزان، نحوه اداره کلاس و تدریس می‌تواند تاثیر زیادی در خیالباف بودن دانش‌آموز داشته باشد. یکنواختی و خشک بودن کلاس، درصد خیال‌بافی دانش‌آموزان را به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد.

- ویژگی‌های شخصیتی دانش‌آموز و مشکلات و درگیری‌های ذهنی او: تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزانی که دچار خیال‌بافی هستند کسانی هستند که دچار معضلات شخصی در روابط احساسی خود هستند. این روابط احساسی قدرت بالایی را در اختیار گرفتن تمام ظرفیت‌های فکری انسان دارند و می‌توانند به راحتی دانش‌آموز را از محیط درسی و فعالیت‌های یادگیری علیرغم حضور در کلاس دور کنند.

- فضای کلاس درس: نوع چیدمان و آرایش کلاس می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش یا افزایش خیال‌بافی در میان دانش‌آموزان داشته باشد. عکس‌های روی دیوار کلاس، دست‌نوشته‌ها و سایر لوازم کلاس باید تا حد امکان در مورد درس باشد تا حواس دانش‌آموز را پرت نکند.

 

فهرست مطالب دوره آموزشی تکنیک‌های تمرکز در مطالعه

دوره آموزشی تکنیک‌های تمرکز در مطالعه (درسنامه) به شرح زیر تقدیم می گردد :

درس ۱- انواع تمرکز، اثرات تمرکز
درس ۲- حواس‌پرتی و روش‌های مقابله با آن
درس ۳- خیال‌بافی و روش‌های مقابله با آن
درس ۴- روش‌های بهبود تمرکز حواس در مطالعه
درس ۵- روش‌های تقویت حافظه

درس ۲- حواس‌پرتی و روش‌های مقابله با آن

بسیاری از انسان‌ها از نبود تمرکز هنگام مطالعه رنج می‌برند. عدم تمرکز یکی از شایع‌ترین مشکلات دانش‌آموزان و دانشجویان است.

در این درس به عواملی می‌پردازیم که باعث به وجود آمدن عدم تمرکز می‌شوند.

 

چندکاری (Multitasking)
کسانی که به طور همزمان چند کار انجام می‌دهند، شاید احساس کنند که کارهایشان را سریع‌تر تمام می‌کنند، اما تقریبا همیشه انجام چند کار به طور همزمان از انجام یک کاری در یک زمان بیشتر طول می‌‌کشد.

هنگامی که چند کار را با هم انجام می‌دهید، جابه‌جایی میان کارها باعث هدر رفتن وقت می‌شود. همچنین تمرکزهای پی‌در‌پی و مجدد بر روی چند کار، موجب خستگی مغزتان شده و مشکل را بیشتر می‌کند.

فرض کنید که باید به طور همزمان یک مسئله ریاضی را حل کنید و به طور همزمان به موسیقی گوش دهید و با همسرتان هم صحبت کنید. به طور قطع، مدت زمانی که طول می‌کشد تا این کارها را به طور همزمان پیش ببرید بیشتر از زمانی خواهد بود که می‌توانید به طور جداگانه این کارها را انجام دهید.

 

خستگی
بررسی‌های بسیاری نشان می‌دهد که کم خوابی، نه تنها تمرکز،‌ که حافظه کوتاه مدت و بسیاری دیگر از کارکردهای ذهنی را مختل می‌کند. هنگامی از خواب محروم می‌شوید یا به مقدار کمی می‌خوابید، میزان تمرکز و توجه‌تان افت قابل توجهی پیدا می‌کند.

کار زیاد و عدم استراحت کافی می‌تواند به شدت در میزان توان شما برای تمرکز تاثیر بگذارد.

 

درس ۱- انواع تمرکز، اثرات تمرکز

به دوره تازه درسنامه خوش‌ آمدید! ممکن است شما یک دانش‌آموز،‌ دانشجو، کارمند، عکاس و یا یک معلم باشید. ممکن است تحصیلات دانشگاهی نداشته باشید اما مثلا به مطالعه رمان علاقه داشته باشید اما از نداشتن تمرکز در حین مطالعه و تکنیک‌های آموزش و فهم بهتر، رنج می‌کشید.

تحقیقات بسیاری نشان داده که عدم موفقیت بسیاری از دانش‌آموزان و دانش‌جویان، نه کمبود هوش، که ضعف در تقویت حافظه و حواس و عدم تمرکز در مطالعه است.

اگر این دسته از دانش‌آموزان و دانشجویان به این باور برسند که تمرکز حواس در حین مطالعه، کلید اصلی درک و فهم درست محتوای درسی‌ است، شاید وضعیت آموزشی بسیار بهتری داشته باشند! بدون داشتن تمرکز کافی در حین مطالعه، ممکن است درک محتوایی که زمان خیلی کمی را لازم دارد، از شما ساعت‌ها زمان بگیرد و در نهایت نتیجه‌ای هم از مطالعه حاصل نشود.

بدین منظور فراگرفتن روش‌هایی که کمک می‌کند تمرکز و تکنیک‌های مطالعه درست افزایش پیدا کند، بسیار ضروری به نظر می‌رسد.

می‌توانیم تصور کنیم در عصری که «انفجار اطلاعات» خوانده می‌شود، برای افزایش آگاهی و دانش خود، و در عین حال عقب نماندن از قافله هزاره سوم، نیاز به مطالعه هر چه بیشتر در زمینه تخصصی خودتان و یا دیگر علاقه‌یتان دارید.

بدین منظور تیم درسنامه بر آن شده این دوره را که بسیاری از کارآموزانش به آن نیاز دارند را تنظیم کند.

این دوره، تکنیک‌های تمرکز را با تکیه بر شیوه‌های تمرکز در مطالعه به شما آموزش می‌دهد اما این به معنای آن نیست که تمرکز در کارهای دیگر ضرورت ندارد. با خواندن این دوره نه تنها روش‌هایی را برای مطالعه صحیح و عمیق می‌آموزید، بلکه یاد می‌گیرید که برای انجام هر کاری، با نهایت تمرکز و دقت آن کار را به سرانجام برسانید.

پیشنهاد می‌کنیم برای فهم بهتر این دوره، نکات خیلی مهم (بخصوص تکنیک‌ها و روش‌هایی که سازگاری بیشتری با خصوصیات فردی شما دارند) را یادداشت کنید که در پایان بتوانید از آنها بهره ببرید.

 

اثرات تمرکز
تحقیقات بسیاری نشان داده که کسانی که در کارهایشان تمرکز می‌کنند، نه تنها بازدهی آن کار به طور فزاینده‌ای بالا می‌رود، که قابلیت این را دارند تا به واسطه تمرکز، نقاط ضعف خود را به نقاط قوت تبدیل کنند.

تمرکز فکر با قدرت یادگیری در ارتباط است. به این معنی که هر قدر تمرکز بالا باشد، درک، دقیق‌تر و عمیق‌تر و یادگیری سریع‌تر انجام می‌گیرد. به طور کلی می‌توان گفت که تمرکز اعتماد به نفس را بالا می‌برد و روی هر چیزی تمرکز کنید در همان زمینه رشد می‌کنید.

اساس زندگی توجه است. توجه شما به هر چیز جلب شود قلب‌تان نیز به همان سو می‌رود. جهت دادن توجه به فعالیت‌های پرارزش‌تر و کم توجهی به فعالیت‌های کم ارزش می‎تواند برای رسیدن به هدف‌تان شما را یاری کند. بر فعالیت‌های بی‌ارزش تمرکز نکنید.