درس ششم- اطلاعات نامتقارن

وقتی بازارهای مالی درست کار می کنند، منابع مالی را از پس انداز کنندگان به سرمایه گذاران منتقل می کنند. اما بازارهای مالی همیشه درست کار نمی کنند و این باعث می شود که سرمایه گذاران، پس انداز کنندگان و اقتصاد آسیب ببینند.

کارکرد ناصحیح بازارهای مالی می تواند دلایل متعددی داشته باشد٬ اما این دلایل متعدد معمولا ریشه در یک علت دارند: عدم تقارن اطلاعات. عدم تقارن اطلاعات به این معنی است که یک سمت یک معامله اقتصادی اطلاعات بیشتری از طرف دیگر دارد. در بازارهای مالی عدم تقارن عمدتا ماحصل این است که فروشنده اطلاعات بیشتری از خریدار دارد.

در بازارهای مالی ما شاهد دو گونه اطلاعات نامتقارن هستیم: انتخاب بد و کژمنشی.

 

درس پنجم- نقش بازارهای مالی در اقتصاد

سهام و اوراق قرضه دو نقش مهم در اقتصاد دارند. نقش اول آنها کانالیزه کردن منابع مالی از جانب صاحبان پس انداز به سوی سرمایه گذارانی است که برای تولید نیازمند آن سرمایه هستند. نقش دوم بازارهای مالی این است که ریسک را میان افراد و شرکت ها سرشکن می کنند.

 

به هم رساندن پس انداز کنندگان و سرمایه گذاران
آرش یک فوتبالیست مشهور است. او سالانه یک میلیارد تومان درآمد دارد و بخشی از آن را پس انداز می کند. اگر آرش پولش را در گاو صندوق خانه اش بگذارد، سودی از آن نصیبش نمی شود. تورم باعث خواهد شد که ارزش پولش حتی کاهش هم بیابد.

در یک شهر دیگر لیلا زندگی می کند. لیلا مهندس نرم افزار است و صاحب یک شرکت تولید نرم افزار. او یک ایده خیلی خوب دارد. اینکه برنامه ای بسازد که بو از طریق گوشی های همراه منتقل شود.

لیلا مطمئن است که این ایده در بازار با استقبال خیلی خوبی روبرو خواهد شد٬ اما پول لازم را برای زدن استارت کار ندارد.

بازارهای مالی یک بازی برد- برد برای آرش و لیلا پدید می آورند و به هر دو آنها کمک می کنند تا به خواسته شان برسند و وضعیت خود و جامعه را بهبود دهند.

شرکت لیلا می تواند سهام جدید منتشر کند و آرش می تواند این سهام را بخرد، به این امید که در سود آتی شرکت لیلا سهیم شود.

درس چهارم- مالکیت و ساختار مالی شرکت

در درس پیشین از اوراق قرضه و سهام صحبت کردیم. در این درس به انواع مالکیت و ساختار مالی شرکت می پردازیم.

مالکیت یک شرکت می تواند اشکال مختلفی داشته باشد. ساده ترین نوع مالکیت، مالکیت یک فرد است.

 

مالکیت یگانه
وقتی یک نفر به تنهایی مالک یک شرکت است٬ می گوییم او مالکیت یگانه دارد. مالکیت یگانه معمول ترین و متداول ترین نوع مالکیت در جهان است. تمامی بیزنس هایی که مالک شان یک فرد است در این دسته جا می گیرند. در بسیاری از کشورها برای راه انداختن چنین تجارتی شما نیازمند آن هستید که مجوز بگیرید.

برخی کشورها هم هستند که نیاز به چنین مجوزی ندارند. طبیعتا در این کشورها راه انداختن کسب و کار سهل تر است. سهولت آغاز هر کسب و کاری یکی از فاکتورهای مهمی است که نقشی اساسی در رونق و رشد اقتصادی کشورها دارد.

شرکت با مالکیت یگانه ارزان ترین نوع تشکیل  شرکت است که عمدتا به مجوزهای کمی نیاز دارد. شرکت با مالکیت یگانه مالیات مربوط به شرکت ها را نمی پردازد. مالیات  بر سود شرکت تعلق می گیرد و با آن مشابه با درآمد فردی برخورد می شود.

مالکیت یگانه مسئولیت نامحدود دارد. صاحب شرکت در برابر تمامی قرض ها و مسئولیت های شرکت مسئولیت تام دارد. هیچ تفاوتی میان دارایی های شرکت و دارایی های صاحب شرکت وجود ندارد.

بدین معنا اگر شرکتی با مالکیت یگانه قرضی دارد٬ آن قرض باید از اموال صاحب شرکت پرداخت شود. عمر شرکت با مالکیت یگانه محدود است به عمر مالک شرکت.

تمامی اموال شرکت متعلق به مالک است٬ بنابراین سرمایه گذاری در شرکت تنها از طریق اموال صاحب شرکت امکان پذیر است.

 

درس سوم- تاریخچه بورس

در سال ۱۱۷۱ مقامات جمهوری ونیز از شهروندانشان به اجبار قرض گرفتند و در مقابل ۵ درصد به آنها قول ۵ درصد بهره دادند و البته موعد سررسیدی نامعین. نام این قرض پرستیتی (Prestiti) بود.

این قرضه در ابتدا با شک و تردید مردم مواجه شد٬ خصوصا که به اجبار گرفته شده بود. پرستیتی اما به مرور اعتماد مردم را جلب کرد٬ بدل به یک سرمایه گذاری مطمئن و باارزش شد و خرید و فروش آن در بازار شروع شد. این جا بود که بازار اوراق قرضه آغاز به کار کرد. چنان که می بینید بازار اوراق قرضه از بازار سهام جوانسال تر است.

از سال ۱۲۶۲ تا سال ۱۳۷۹ میلادی، جمهوری ونیز در پرداخت حتی یکی از قسط های پرستیتی نیز دچار مشکل نشد. به مرور شهرهای دیگر نیز به انتشار اوراق قرضه روآوردند. فلورانس و جنوا در میان این شهرها بودند. اوراق قرضه اغلب برای پرداخت مخارج جنگ ها استفاده می شدند.

به مرور این اوراق در تمامی ایتالیا و فراتر از آن مورد استفاده قرار گرفتند. خرید و فروش اوراق قرضه از طریق فعالیت های بانکی بانکدارانی چون خاندان مدیچی (۳) تسهیل شد.

اوایل دهه ۱۳۸۰ میلادی٬ پرداخت بهره پرستیتی متوقف شد. دلیل این تعلیق جنگ میان ونیز و جنوا بود. از آن پس پرستیتی کم و بیش با بحران مواجه بود. وقتی پس از جنگ پرداخت بهره از سر گرفته شد٬ نرخ بهره را کاهش دادند.

تیر خلاص بر اوراق قرضه ایتالیا وقتی زده شد که انگلستان و فرانسه به دلیل جنگ های صد ساله از پس پرداخت قرض شان به بانک های ایتالیایی برنیامدند. از پی آن طاعون بزرگ آمد و پرونده اوراق قرضه ایتالیا را بست. اما ایده اوراق قرضه هم چنان در ذهن ها باقی ماند.

ایده سهام شرکت که پس از جمهوری رم فراموش شده بود دوباره در قرن سیزدهم و باز هم در ایتالیا زادگاه امپراطوری رم به عرصه واقعیت بازگشت. در قرن سیزدهم ایده تقسیم مالکیت از طریق تقسیم آن به میزان مشخصی از سهام در ایتالیا دوباره عملی شد. این البته هنوز بسیار با آن چه در جمهوری رم وجود داشت فاصله داشت.

این نوع سهام که عمدتا برای سفرهای تجاری کشتی ها استفاده می شد مدت زمان محدودی داشت و معمولا به همان یک سفر محدود می شد.

درس دوم- سهام

سهام (Stock, Equity) سهمی از مالکیت در یک شرکت (Corporation) است. از سال ۲۰۱۰ به این سو٬ شرکت اکسون موبیل (Exxon Mobil Corporation) حدود پنج میلیارد سهم صادر کرده است. اگر شما پنجاه میلیون سهم داشته باشید٬ صاحب یک درصد از شرکت اکسون موبیل و یک درصد سود حاصله از آن هستید.

چرا شرکت ها سهام منتشر می کنند؟ دقیقا به همان دلیل که شرکت ها قرض می کنند: برای به دست آوردن سرمایه جهت سرمایه گذاری. همان طور که اوراق قرضه باعث می شوند شما در مقابل پولی که می پردازید، در آینده سودی به دست آورید٬ خرید سهام نیز موجب می شود شما در آینده انتظار سودی را بکشید.

اما میان اوراق قرضه و سهام تفاوتی جدی وجود دارد. وقتی شما اوراق قرضه می خرید٬ در زمانی مشخص مبلغی مشخص نصیب شما می شود. وقتی سهام می خرید چنین اطمینانی ندارید. سود سهامی (Earning Per Share) که نصیب شما  می شود بستگی به سود شرکت دارد و پیش بینی سود شرکت کار دشواری است.

به همین دلیل است که خریدن سهام از خریدن اوراق قرضه خطر بیشتری دارد. پس چرا مردم سهام می خرند؟ همچنان که پیشتر گفتیم٬ خطر بیشتر مترادف است با سود احتمالی بیشتر. مردم سهام می خرند چون احتمال سوددهی اش بیشتر است. هیچ چیز مجانی نیست.

درس اول- مبانی بازارهای مالی

احتمالا شما هم مثل من یکی از کسانی هستید که از فیس بوک استفاده می کنید و لابد از عرضه سهام فیس بوک در بازار بورس خبردار شده اید؟ چرا سهام فیس بوک در بازار بورس عرضه می شود؟ این بازار چگونه بازاری است؟ سهام یک شرکت برای عرضه شدن در بورس چه مراحلی را باید طی کند؟ بورس چگونه کار می کند و از چه زمانی پدید آمد؟ این ها بخشی از سوالاتی هستند که در این درسنامه به آنها پاسخ داده خواهد شد.

واقعیت این است که بازارهای مالی (Financial Markets) روز به روز به بخش هر چه مهم تری از زندگی همه ما بدل می شود. ما ممکن است در بازار بورس سهام نداشته باشیم٬ اما زندگی ما بیش از پیش با این بازار گره می خورد و بالا و پایین شدن شاخص های آن بر زندگی ما تاثیر می گذارد. بگذارید مثال کوچکی بزنم.

فرض کنید شما در بازار بورس سهام ندارید٬ اما ممکن است در شرکتی کار کنید که سهامش در بازار بورس عرضه شده است. بالا و پایین شدن قیمت سهام این شرکت طبیعتا بر زندگی شما تاثیر مستقیم دارد. اگر اوضاع بد بشود٬ شما ممکن است شغل خود را از دست بدهید.

فرض کنیم شما در چنین شرکتی کار نمی کنید٬ اما پول تان را در بانک نگه می دارید. باز هم بازارهای مالی بر زندگی شما تاثیر دارند. مثال هایی از این دست زیاد است و ناگفته نماند که اثرات بازارهای مالی بر زندگی ما بسیار فراتر از اینهاست . در بازارهای مالی مقادیر زیادی پول می تواند ناگهان دود شود و به هوا برود.

 

فهرست مطالب - دوره آموزشی مبانی بازارهای مالی

دوره آموزشی مبانی بازارهای مالی 1 (درسنامه) به شرح زیر تقدیم میگردد "

1. درس اول- مبانی بازارهای مالی
2. درس دوم- سهام
3. درس سوم- تاریخچه بورس
4. درس چهارم- مالکیت و ساختار مالی شرکت
5. درس پنجم- نقش بازارهای مالی در اقتصاد
6. درس ششم- اطلاعات نامتقارن
7. درس هفتم- بانک چیست؟
8. درس هشتم- بازیگران بازارهای اوراق بهادار
9. درس نهم- بازارهای ثانویه
10. درس دهم- آپشن (Options)